Toshkent moliya va iqtisodiyot kolleji

Operativ lizingni amalga oshirishda lizing oluvchining huquqlaridan voz kechishga yo‘l qo‘yilmaydi.

Lizing obyektiga bo‘lgan mulk huquqi lizing beruvchidan uchinchi shaxsga o‘tganda, lizing oluvchi bilan tuzilgan lizing shartnomasi yangi mulkdor uchun o‘z kuchini saqlab qoladi.

Xo‘sh, lizing obyektidan garov sifatida foydalanish mumkinmi? Yo‘q. Agar lizing shartnomasida boshqacha qoida nazarda tutilgan bo‘lmasa, lizing beruvchi lizing oluvchini oldindan xabardor qilmay turib lizing obyektidan garov sifatida foydalanishga haqli emas. Lizing oluvchi ham lizing obyektini garov sifatida ishlatishga haqli emas.

8. 
   LIZINGNING ASOSIY BELGILARI, FUNKSIYALARI VA TURLARI .
   

Lizingning asosiy turlarini quyidagi belgilar bo‘yicha batafsil tasniflash mumkin ( 34-jadval).

34-jadval.

Lizing turlari

№	Lizingni turkumlash belgilari	Lizing turlari	I Z O H
1	2	3	4
	Foydalanish muddatiga qarab	Moliyaviy lizing	Bu ijaraga olingan mulkning to‘la qiymatini va ijarachi foydasini qoplashni nazarda tutadi. Bunda amortizatsiya to‘liq bo‘lishi yoki ijara obyekti qoldiq bahoda qaytarib berilishi mumkin. Bu lizing turi ijara obyektini uzoq muddatli kreditlash hisoblanadi.
		Tezkor lizing	Bu ko‘proq ishlab chiqarish davri bilan bog‘liq bo‘lgan lizing bo‘lib, obyekti qisqa davrga, ya’ni uning yaroqli davrdan kam davrga, qisqaroq vaqtga ijaraga beriladi. Bu holda lizing obyektining amortizatsiyasi to‘liq amalga oshmaydi, ya’ni obyektni yana bir necha marta ijaraga berish imkoniyati saqlanib qoladi.
	Bozor sektoriga bog‘liqligiga qarab	Ichki lizing	Bu lizing faqat mamlakat doirasidagi lizingdir.
		Xalqaro lizing	Bu mamlakatlararo lizing munosabatlarini tavsiflaydi
	Xizmat qilish shakli va ko‘lamiga qarab	Sof lizing	Bunda ijaraga olinayotgan mulk bilan bog‘liq bo‘lgan barcha texnik va boshqa xizmatlar lizing oluvchining zimmasiga yuklatiladi. Bu bilan bog‘liq xarajatlar lizing to‘lovlariga qo‘shiladi. Bunday munosabatlar ko‘proq moliyaviy lizingga xos.
		«Ho‘l» lizing	Bunda ijaraga olinayotgan mulk bilan bog‘liq bo‘lgan zaruriy texnik xizmatlar, uni ta’mirlash, sug‘urtalash va boshqa operatsiyalar lizing beruvchi zimmasiga yuklatiladi.
	Lizing munosabatla-rining xarakteriga qarab	Aralash lizing	bu lizing turi ham moliyaviy, ham tezkor lizinglar unsurlarini mujassamlash-tirgan. Shartnoma muddati tugashi bilan mulk lizing oluvchi ixtiyoriga o‘tadi.
		Qaytariluvchi lizing	Bu lizing turidan odatda o‘zining uskunalari etmayotgan firmalar foydalanishadi. Bunda korxona lizing kompaniyasini topadi va unga o‘zining mulkini sotadi, kompaniya esa, o‘z navbatida mulkni shu korxonaga qaytadan lizing shaklida topshiradi. Natijada korxona o‘ziga zarur bo‘lgan aylanma mablag‘larni sotib olish imkoniga ega bo‘ladi. Shartnoma shu shart bilan tuziladiki, lizing muddati tugashi bilan korxona qaytadan o‘z mulkini sotib oladi va unga o‘z egalik huquqini tiklaydi.
	Moliyalashti-ruvchilar tarkibiga qarab	Individual lizing	Bunda lizing beruvchi uskunani sotib olishda o‘z mablag‘laridan qisman to‘lab, asosiy qismini boshqa kreditorlardan ssuda olish bilan qoplaydi. Bu bir qadar murakkab lizing turi bo‘lib, odatda u kapital mablag‘ni ko‘p talab qiladigan loyihalarga qo‘llaniladi.
		Guruhiy lizing	Bunda lizing beruvchi bitta shaxs yoki firma emas, balki bir guruh qatnashuvchilar (aksionerlar) bo‘ladi va ular maxsus korporatsiya (masalan, trast kompaniyasi va boshq.) tuzishib, unga ishonchli vakil tayinlashadi. Barcha lizing munosabatlarini bajarishda u boshchilik qiladi.
	Yangilanish muddatiga qarab	Revolver lizing	Bu lizing turi lizing oluvchiga uskunalarni dam-badam almashib turish zaruriyati tug‘ilgan hollarda qo‘llaniladi. Bu hol texnologik jarayonning o‘ziga xosligi bilan bog‘liq bo‘ladi.
		Yangilanib turiluvchi lizing	Ijarachi buyurtmasiga binoan vaqti-vaqti bilan yangi uskunalar bilan almashtirib turish zaruriyati tug‘ilgan hollarda qo‘llaniladi.
	Uchinchi shaxs tomonidan foydalanish huquqiga qarab	Sublizing (qo‘shimcha lizing)	Bu tadbirkorlik faoliyatidan maj-buriyatlarning bir turi bo‘lib, lizing obyektini boshqa uchinchi lizing oluv-chiga topshirishni bildiradi. «Lizing to‘g‘risida»gi Qonunning 6-moddasida shunday yozilgan: «Lizing oluvchi lizing beruvchi oldida lizing shartnomasi yuzasidan javobgar bo‘lib qolgan holda, lizing shartnomasi bo‘yicha olgan lizing obyektini lizing beruvchining yozma roziligi bilan vaqtinchalik egalik qilish va foydalanish uchun uchinchi shaxsga qo‘shimcha lizingga topshirishga haqli». Sublizing shartnomasining amal qilish muddati lizing shartnomasining amal qilish muddatidan ortiq bo‘lishi mumkin emas.
		Asosiy lizing	Bu lizing uchinchi shaxs tomonidan lizingdan foydalanish huquqi ko‘zlan-magan lizing turidir.