Тошкент тиббиёт akademiyasi фарgъона филиали


Нафас аъзоларининг тараккиёти


Download 477 Kb.
bet21/44
Sana08.04.2023
Hajmi477 Kb.
#1342650
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   44
Bog'liq
ALot-2

Нафас аъзоларининг тараккиёти.
Сут эмизувчи хайвонларнинг нафас аъзолари олдинги ичакнинг вентрал деворидан туртиб чиккан усимта хисобига такомиллашади. Ушнинг учун хам одамда нафас йули билан хаво йули кесишган жой ханузгача сакланиб колган. Хосил буладиган нафас аъзоларининг биринчи куртаги эмбрион тараккиёти даврининг бошлангич хафталарида, аникроги учинчи хафталарида пайдо булади. нафас аъзоларининг куртаги калконсимон без куртагидан бир оз оркарокда булади. нафас аъзолари куртаги аввало ток холда булади, кейинчалик уларнинг периферик учи иккига (икки упка куртагига) ажрала бошлайди.
Хикилдок анча эрта билина бошлайди. Нафас аъзоларининг уч хафталик эмбрион хосил булган куртаги икки хафта утар - утмас ичакдан ажралиб чиккан ерига якин кисмида кенгая бошлайди ва беш хафталик эмбрионда булажак чумичсимон тогайлар буртмаси пайдо булади. демак, бир ойлик эмбрионда хикилдок тогайларининг куртаклари пайдо була бошлар экан, ана шу даврдан бошлаб хикилдок секин-аста такомил этиб боради. Лекин, бола тугилганда хали батамом етилмаган булади. кейинчалик такомиллашиш балогатга етгунча булади.
Янги тугилган чакалокнинг нафас аъзолари - бурун, томок, хикилдок, кекирдак ва упкаларда яхши такомил этмаганлиги учун нафас олиш катталар нафас оилишидан фарк килади. Ёш болалар нафас аъзоларининг касалликка тезрок чалинишига ва айникса нафас аъзолари юкумли касалликларининг болаларда огир утишига хам сабаб шудир.
Гудакларнинг бурун бушлиги, бурун йуллари киска ва тор булади. Шунинг учун салгина шамоллаш хам бурун билан нафас олишни кийинлаштириб куяди. Томок - бурун бушлиги билан урта кулок бушлигини туташтириб турувчи Евстахий найи болаларда калта, йугон ва тугри йуналган. Шу сабабли инфекция томок - бурундан урта кулокка осонгина утади.
Гудакнинг хикилдоги тор. Калта, овоз бойламларининг ораси жуда якин булади. бу хол болаларнинг томок касаллилкларида тез бугилиб колишга сабаб булади.
Чакалокларда упкалар етарли даражада ривожланган, упканинг хаво алмашинувида катнашувчи кисми - альвеолалар ва майда бронхлар кам булади. бинобарин, упканинг нафас олувчи сатхи анча кичик. Катта одамларда буладиган плевра бушлиги чакалокларда хали булмайди. Умуман, гудакдларда нафас олиш (кукрак кенгайиши) суст булади. нафас олишда иштирок этувчи мускуллар заиф булганлигидан, бу камчиликни диафрагманинг фаол кискариши тулдириб туради. Умуман.гудаклар купрок диафрагма хисобига корин билан нафас оладилар. Шунга карамай бола танасининг етарлича кислород билан таъминлана олмаслиги сабабли, упкалар иши учун кийинчилик тугдиради. Шунинг учун хам чакалоклар минутига 40-60 марта нафас оладилар. Бола усган сари аста-секин нафас аъзолари хам усиб бориб, нафас мускуллари тараккий этади. Нафас олиш тобора чикурлашиб ва бир ёшлик болада минутига 30 мартага, беш ёшлик болада 25 марта етади, катталарда эса 16-18 мартага.
Юзда олдинги буруннинг усиб чикиши факат инсонга хос аломат деса булади, чунки, бурун хатто одамсимон маймунларда хам бунчалик такомил этмаган. Одам бурнининг бундай такомиллашуви унинг тик туриб (вертикал) юриши ва сузлашиши окибатидир. Ташки бурун, nasus externus суяк ва тогай кисмларидан ташкил топган булиб, бурун илдизи, бурун кирраси, darsum nasi ва бурун канотлари alae nasi тафовут килинади.
Буруннинг тогай кисми гиалин ва эластик тогайлардан ташкил топган ток ва жуфт тогайлардан иборат. Буруннинг битти ток тогайи булиб, у урта девор тогайи хисобланади, cartilago geptinasi деб шунга айтилади. Туртбурчак шаклидаги бу тогай вертикал холда жойлашган, у чап ва унг бурун бушликлари олд (тогай) кисмини ажратиб туради. тогай юкори томондан галвирсимон суякнинг перпендикуляр пластинкасига. Орка томондан димог суягига туташади.
Буруннинг жуфт тогайларига ён тогайлар - cartilago nasi lateralis, канот тогайлари cartilago alores major et minor киради. Ён тогайлар уч бурчак шаклида булиб, бурун канотларининг юкори томонини хосил килади. Бу тогай юкори томондан бурун суяги ва юкори жаг суягини пешона усиги билан, олд томондан буруннинг тогай деворини хосил килади. Буруннинг канот тогайлари бурун аноти асосини ташкил килади.

Download 477 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   44




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling