Тошпмининг 2003-2010 ўқув йили Педиатрия факультети бўйича фанлар рўйхати ва уларнинг соати

БИЛЕТ №18
1. Мовароуннаҳрнинг Қутайба ибн Муслим бошчилигидаги араб қўшини томонидан истило қилиниши. Араб халифалигининг Ўрта Осиёда юритган сиёсати.
0 ‘lkam izni bosib olishning ikkinchi, hal qiluvchi bosqichi V III
asming birinchi choragiga to'g'ri keladi. Xususan, 704—yilda Qutayba
ibn Muslimning Xuroson noibi etib tayinlanishi bilan uning zimmasiga
butun O'rta Osiyo hududlarini uzil-kesil bosib olish vazifasi yuklanadi.
Qutayba 707—yilda Amudaryodan o'tib Poykandni egallash sari
harakatlanadi. Arablar mahalliy xalq qarshiligini yengib shaharni
qo'lga kiritadilar, uning boyliklarini talaydilar. Kesh, N asafham og'ir
janglar bilan fath etiladi. 710—yilda Qutayba mahalliy hukm dorlarning o'zaro kelishuvi va ittifoqiga izn bermay, So'g'dning bosh
shahri - S am arqandni bosib olishga tayyorgarlik ko'radi. Shu orada
Xorazm shohi Chag'on o'z ukasi Nurzod boshchiligida ko'tarilgan
xalq qo'zg'olonidan qo'rqib, 711—yilda yordam so'rab Qutaybaga
murojaat qiladi. Qutayba qulav vaziyatdan foydalanib Xorazmga yurish
boshlaydi. Nurzod torm or qilinadi va o'ldiriladi. Biroq Xorazm shoh bundan hech narsa yutmavdi. Aksincha, u o'z mustaqilligini yo'qotib,
xalifalikka tobe bo'lib, uning bojdoriga aylanadi. C hag‘onning q o ‘shini
Qutaybaning harbiy yurishlarida ishtirok etishga majbur etiladi.
712—yilda Qutayba Samarqandga hujum qiladi. Bu paytda
S am arq an d h u k m d o ri G 'u ra k edi. G 'u ra k arab q o ‘shinlariga qarshi
jang qiladi, a m m o kuchlar teng b o ‘lmaganligi sababli yengiladi.
Qutayba bilan G‘urak (709-738) o'rtasida tuzilgan Shartnomaga
binoan u arablarga bir yo'la 2 ming, yiliga esa 200 m ing dirxam
hisobiga boj to'lash, 30 ming baquvvat yigitlarni qul o'rnida berishi
ko'zda tutilgan edi. Buning ustiga Samarqandning eng gavjum mavzesi
- Afrosiyob kelgindi arab aholisi uchun turarjoy sifatida beriladi.
U ning tub aholisi esa o ‘z joyidan m ah ru m etiladi. Arab q o ‘shini
713—yilda Sirdaryo orqali yurish boshlab O'rta Osiyoning sharqiy
hududlarini egallashga kirishadi. Qutayba shu yurishi davomida Choch
viloyati, Farg'ona vodiysini egallaydi, ko'p o'tm ay o'lkaning boshqa
hududlari ham birin-ketin ishg'ol qilinadi. Shu tariqa, qirg'inbarot
janglar oqibatida arablar M ovarounnahr deb nom bergan Vatanimiz
hududlari bosib olindi. Bosib olingan ham m a viloyatlarga arablardan
amirlar tayinlandi.
Arablar istilochilar sifatida bu hududda mahalliy aholiga nisbatan
mislsiz zulm va zo'ravonlik o'tkazdilar. Xalq tom onidan asrlar davomida
yaratilgan noyob moddiy va ma'naviy boyliklar, osori atiqalar talandi,
yakson qiiindi. Mahalliy yozuvlarda bitilgan son-sanoqsiz nodir
kitoblar, qo'l yozmalar yondirildi. Zardushtiylik, buddizm dinining
ko'plab ibodatxonalari, muqaddas qadamjolari kunpayakun etildi. IX asr arab tarixcnisi Xo‘rdodbehning ko'rsatishicha, xalifalikka
faqat xiroj solig'i hisobiga So'g'd viloyati 326 ming, Farg'ona 280
ming, Shosh 607 ming, Ustrushona 50 ming dirham soliq to'lagan.
Buxoroga belgilangan xiroj solig'i miqdori bulardan ham ko'p bo'lgan.
Shu boisdan istilochilar «kuch xirojda» deb bejiz aytmaganlar.
Mahalliy aholi ko'zda tutilgan soliqlarni muntazam to'lab borishga
majbur etilgan. Bordiyu bunga qurbi yetmasa o'sha shaxsning veri,
mulki tortib olinib, oilasi bilan ko'chaga uloqtirilgan. Arablar dastlab
juz’ya solig'ini m u su lm o n diniga kirm agan odam larga joriy etganlar.
Biroq keyinchalik ham m a islomga kira boshlagach. bu soliq yana barcha
yerli aholiga bab-baravar solina bergan.
O 'lka aholisini islomlashtirish jarayoni g'oyat m urakkab kechgan.
Arab m a'm urlari ko'p hollarda zo'riik va kuch ishlatish yo'li bilan
mahalliy xalq vakillarini islomni qabul qilishga undaganlar. Bunga
k o 'n m a g a n la r yoxud bosh tortganlar esa shafqatsiz jazolangan. K o 'p
joylarda mahalliy kishilar noilojlikdan, qiyin-qistov asosida musulmonchilikni majburan qabul etgan bo'lsalar-da, biroq arablar ko'zdan

💞Nodira💞, [19.06.2022 19:22]

nari ketishi bilan ular yana bu dindan qaytib o'zlarining eski diniy
aqida va marosimlariga amal qila berganlar. Hatto arablar ishonchini
qozonib musulmon dinini qabul qilgan Buxorxudot Tog'shoda ham
islom dinini xo'ja ko'rsinga, yuzaki qabul qilgan bo'lib, aslida
zardushtiylik ahkomlariga amal qilgan.