Tosnkent moliya instituti u. K. Yakubov, yo. S. Ilxamova, M. I. Azizova elektron tijorat

Raqamli 
logistika 
- 
bu 
axborot-kommunikatsiya 
texnologiyalaridan foydalangan holda raqamli transformatsiyalar orqali 
amalga oshirilgan logistika funksiyalari va operatsiyalarining bir qismi 
sifatida belgilanishi mumkin. 
Raqamli logistikaning mohiyati uning asosiy maqsadlari, 
vazifalarida va uning tashkiliy tuzilmasining obyekt-subyekt tarkibida 
ifodalanadi. Raqamli logistikani iqtisodiy logistikaning bir turi sifatida 
va to‘liq logistika tizimida mustaqil maydon sifatida ko‘rish mumkin. 
Raqamli oqimda so‘nggi aloqa texnologiyalari, raqamli 
o‘zgarishlarni tartibga solish, tarmoqlar, tezkor xabarchilar, bulutli 
texnologiyalar, platformalar mavjud. Bu iqtisodiy oqimni tashkil 
qilishning virtual shakli. 
Iqtisodiy oqim - bu iqtisodiy logistikaning asosiy toifasi 
hisoblanadi. Raqamli oqim esa subyekt maydoni va raqamli 
logistikaning asosiy toifasi hisoblanadi. 
Logistika kategoriyasi sifatida vakolat, ma’lum bir sohada 
samarali faoliyat yuritish uchun zarur bo‘lgan bilim va tajribaning 
mavjudligini anglatadi. 
Raqamli logistika uchun quyidagi vakolatlar talab qilinadi:
• katta ma’lumotlar va ilg’or tahlil; 
• egiluvchan loyihalashtirish va Agile ekspertiza; 
• raqamli tarkib; 
• mobil interfeyslar; 
• raqamli mijozlar tajribasi; 
• xavf va xavfsizlik; 
• raqamli to‘lovlar; 

---

17 
• raqamli savdo va reklama;
• an’anaviy dasturiy ta’minot va infratuzilma.
1.2. Raqamli logistikaning rivojlanish tendensiyalari 
Hozirgi davrda logistika tutgan o‘rnining oshishi, birinchi 
navbatda, iqtisodiy sabablarga bog‘liq. Sanoat ishlab chiqarish 
hajmining oshishi va milliy hamda jahon xo‘jaligi aloqalarining 
kengayishi bozor sohasidagi xarajatlarning kamaytirilishiga ko‘proq 
e’tibor qaratihshini talab etmoqda. 
G‘arb mamlakatlarida xomashyoning birinchi manbayidan to 
oxirgi iste’molchigacha bo‘lgan mahsulot harakat vaqtining 93%i uning 
moddiy texnik ta’minotinitig turli kanallaridan o‘tishiga to‘g‘ri keladi. 
Tovar ishlab chiqarilishi umumiy vaqtning atigi 2% ini oladi, 
transportirovka esa - 5%ini. Bu esa mamlakatlarda tovar harakatining 
mahsulotdagi ulushi milliy daromadning 20% dan ortig‘ini tashkil etadi. 
Tovar harakatining strukturasida xomashyo, materiallar, yarimtayyor 
mahsulotlar va tayyor mahsulotlarni saqlashga ketadigan xarajatlar 
44%ni, omborga joylashtirish va dispetcherlash - 16% ni, magistral va 
texnologik tashish - 23 va 9% ni tashkil etadi. Qo‘lgan 8% ni tayyor 
mahsulotni sotishga ketadigan xarajatlar tashkil etadi. 
Logistikaning rivojlanishi, birinchi navbatda, tovar harakati bilan 
bog‘liq bo‘lgan vaqtinchalik va pul xarajatlarini kamaytirishga intilish 
bilan bogliq. 
Shu bilan birga, logistikaga bolgan qiziqishning ortishi quyidagi 
omillarga bog‘liq: 
• savdo bozoridan iste’molchi bozoriga o‘tish, bunda
iste’molchilar ehtiyoji ishlab chiqarish dasturlarini ishliab chiqishda asos 
boladi va tovar harakati tizimining yaratilish zaruriyatini asoslab beradi; 
• ishlab chiqarish va sotish faoliyatini tashkil etishning logistik
asoslarini qo‘llayotgan korxonalarning raqobatbardoshligini ta’minlash; 
• logistika tizimida texnik rivojlanish yutuqlarini ishlatish uchun
obyektiv imkoniyatlar yaratish; 

---

18 
• amallarni o‘rganishning yangi uslub va nazariyalarini ishlab
chiqish, masalan, logistika jarayonlarini optimallashtirish uchun asos 
bo‘lgan tizimlar nazariyasi va kompromisslar nazariyasi. 
Logistika paydo bo‘lishi va rivojlanishiga olib kelgan asosiy 
omillar.