Tra k to r va avtom obillarning foydalanish xossalarini

Z A N J IR L I T R A K T O R L A R N IN G  
Y E T A K C H I K O ‘P R IK L A R I
Burilish m exanizm i zanjirlarning yurish tezligini rostlash 
va traktorlarni burish uchun im kon yaratadi. Burilish m exa­
nizm i m ustaqil agrégat b o iib , m arkaziy u za tm ad a n keyin 
joylashgan va u zanjirlarga q u w a t oqim ini taqsim lab turadi. 
B a’zi bir h o latlard a burilish m exanizm ining vazifasini trans- 
m issiyaning bo sh q a agregatlari, m asalan u z a tm ala r qutisi 
bajarishi m um kin.
Burilish mexanizmiga quyidagi talablar qo‘yi!adi:
1. T rak to rn in g t o ‘g ‘ri chiziqli h arak atin i, tu rg ‘unligini 
t a ’m inlash.
2. Traktorni burishga ohista kirishish va undan chiqish.
3. B u rilish m e x a n iz m id a q u v v a tn in g kam m iq d o rd a
y o ‘qolishi.
4. T ra k to rn i b u rish ja ra y o n id a dvigatelga tu sh ad ig an
q o ‘sh im c h a sezilarli y uklanishlarning yo'q ligi.
140

---

5. 
T ra k to r harak atlan g an id a va qiyalikda t o ‘xtab tu r- 
g anida b u rilish m exanizm i to rm o zlarin in g puxtaligi.
Burilish mexanizmining tasnifi
1. Z a n jirla rg a quvvatni uzatish usuli buyicha
1.1. B ir oqim li.
1
.
2
. Ikki oqim li.
Bir o q im li b u rilish m ex an izm id a quvvat d v ig ate ld a n
z a n jirla rg a b ir o q im d a u z a tila d i, ikki o q im lid a esa ikki 
oqim da uzatiladi. T raktorlarda b ir oqimli burilish m exanizm i 
k o 'p ro q ishlatilm oq d a.
2. B urilish p o g ‘on alarin in g soni buyicha.
2.1. B ir p o g ‘onali.
2.2. Ikki p o g 'o n a li.
2.3. K o ‘p p o g ‘onali.
2.4. P o g ‘onasiz.
3. K in e m a tik belgilari b o ‘yicha.
3.1. B irin c h i tu r. B unda tra k to rn in g tezlig ini kam ay- 
tirm ag an h o ld a burilish ta ’m inlanadi.
3.2. Ik k in c h i tu r. B u n d a b u rilis h ja r a y o n id a ta s h q i 
zanjirning yurish tezligi o ‘zgarm as h o latd a saqlanib tu ra - 
di, y a ’ni u n in g tezligi b u rilish d a n o ld in g i y urish tezligi 
b ila n tengligi saqlanib turadi.
3.3. U c h in c h i tu r. B u n da b u rilish ja ra y o n id a tash q i 
z an jirn in g yu rish tezligi kam ayishi t a ’m in lan ad i.
B a ’zi b ir b u rilis h m e x a n iz m la ri k in e m a tik b e lg ila ri 
b o ‘yicha b ir vaqtning o ‘zida birin ch i va ikkinchi turlarga 
m os kelishi m um kin. U ch inch i turdagi burilish m exaniz­
mi burilish p aytida tezlikning kam ayishiga asoslanganligi 
sa b ab li tr a k to r la r d a q o ila n ilm a y d i, c h u n k i b u tr a k to r
a g re g a tin in g ish u n u m d o rlig i k a m a y ish ig a o lib k e la d i. 
T ra k to rla rd a ik k in c h i tu rd a g i b u rilis h m e x a n iz m i k o ‘p 
q o ila n ila d i.
4. B urilish m ex an izm ining tu ri b o ‘y ich a
4.1. K o ‘p diskli friksion m uftali.
4.2. P la n e ta r bu rilish m exanizm i.
4.3. P arallel ikki u zatm a qutisi.
4.4. D ifferensial m exanizm li.
Z am onaviy tra k to rlard a dastlabki u c h turdagi burilish 
m exanizm lari q o ila n ilm o q d a .
141

---