Traktorlar va avtomobillar nazariyasi

Dizel dvigatelli traktorning tezliklar (rostlash) tavsifi (xarakteristikasi)ni hisoblash va qurish

Regulyatordagi dizelning tezlik tavsifi (M, n_e, G_t, g_e) = f(n) (3.1 rasm) quyidagi ketma-ketlikda quriladi:

1. 
   Grafik qurish uchun mashtab koeffisienti tanlanadi. Grafikning abssissa o`qida (aylanishlar soni shkalasi) nominal aylanishlar soni n_n ni, dvigatelning salt holatida maksimal burovchi momentga mos keladigan maksimal aylanishlar soni n_sxmax (min^-1) va n_Mmax (min^-1) qiymatlarini e'tiborga olgan holda tanlanadi.
   

Nominal aylanish sonining qiymati n_n topshiriqda beriladi va n_{sx max} maksimal salt aylanishlar soni quyidagi formula bilan aniqlanadi:
(3.1)
bu yerda - regulyatorning notekislik darajasi (zamonaviy dizel dvigatellarida 0,03... 0,07). Maksimal burovchi momentda aylanishlar soni quyidagi formula bilan aniqlanadi.
K_asm (3.2)
bu yerda K_asm - dvigatelning aylanishlar soniga moslashish koeffitsiyenti.
Kurs ishida hisob-kitoblar uchun K_asm = 1,3…1,7 oralig’ida olamiz.
Grafikdagi egri chiziqlarning tavsiya etilgan joylashuviga e'tibor qarating (3.1. rasmga qarang), shuningdek M_n, n_n, G_t va g_e nominal qiymatlari uchun qolgan mashtablar tanlanadi. Bunda nominal rejimdagi moment qiymati (N∙m) quyidagi formula bo`yicha aniqlanadi:
, (3.3)
N_en qiymati 2.1.5-band (2.23) formulaga muvofiq aniqlanadi. G_tn va g_en qiymatlari kurs loyihasining topshirig'iga binoan tanlanadi.

2. 
   Grafikni tuzishdan oldin hisob-kitoblar uchun jadval tayyorlanadi, unga aniqlangan miqdorlarning raqamli qiymatlari kiritiladi (3.1-jadvalga qarang). Abssissa o`qida , n_{sx max} va n_{M max} ga mos keladigan uchta xarakterli nuqta belgilanadi, ular orqali vertikal shtrix-punktir (chiziqli nuqta) yordamchi chiziqlar chiziladi.
   

3.1 -jadval
Dvigatelning tezlik tavsiflari parametrlari

n, min^-1	М , Nm	Ne , kVt	GT , kg/s	ge , g/(kVt∙s)
nx max	0	0		→ ∞
n n	Мn	Nen	^GTn	gen
n 1
n 2
n з
nM max

3.1-rasm. Traktor dvigatelining nazariy tashqi tezlik tavsifi (xarakteristikasi) (regulyatordagi tezlik tavsifi)
n₁, n₂ va n₃ qiymatlari n₁ dan n_Mmax gacha bo`lgan chastota diapazonida teng ravishda tanlanadi. Ushbu aylanishlar soni (chastota) qiymatlari uchun M (N∙m) momentlarining mos keladigan qiymatlari empirik bog'liqlik bilan hisoblab chiqiladi va 3.1 -jadvalga kiritiladi:
(3.3)
Hisoblash natijalariga ko`ra, dvigatelning burovchi momentga moslashish koeffitsiyentining qiymati aniqlanadi:
(3.4)


K_m qiymati kamida 1,12 bo`lishi kerak. M ni qiymatlari va tegishli n qiymatlari bo`yicha dvigatelning samarali quvvati - N_e (kVt) ni quyidagi formula bo`yicha hisoblab aniqlanadi:
(3.5)

Hisoblangan natijalar 3.1-jadvalga kiritiladi.

Jadvaldagi maʼlumotlarga koʻra, M = f (n) va N_e = f (n) funksiyalarning grafiklari quriladi, bu grafiklarning M = 0 va N_e = max qiymatlariga mos xarakterli nuqtalarida abssissa o`qiga vertikal toʻgʻri shtrix chiziqlar chiziladi.
3. G_T - soatlik yoqilg'i sarfining aylanishlar soniga bog'liqligini tavsiflovchi G_T =f(n) grafikni qurish uchun uning qiymatlari xarakterli rejimlarda aniqlanadi. Dvigatel maksimal tezlik rejimi (n_xmax)da ishlaganda:
(3.6)
Dvigatelning maksimal burovchi momenti bilan M_max ishlaganda:
(3.7)

Olingan qiymatlar 3.1 jadvalga kiritiladi.. Hisoblangan soatlik yoqilg'i sarfi qiymatlari aylanishlarning tegishli xarakterli nuqtalarida belgilanadi va to`g'ri chiziqlar bilan ketma-ket ulanadi. 3.1 jadvalda shuningdek, n<sub>1</sub>, n<sub>2</sub> va n<sub>3</sub> ga mos keladigan G<sub>T</sub> qiymatlari kiritiladi, ular to`g'ridan-to`g'ri qurilgan grafik bilan aniqlanadi.

4. Yoqilg’ining nisbiy sarfi (g/(kVt×soat)) G_T va N_e qiymatlari ma'lum bo`lgan holatda quyidagi formula bo`yicha aniqlanadi:


(3.8)

Hisob-kitoblar natijalariga ko`ra, = f(n) funksiyasini grafigi quriladi. N<sub>n</sub> dan n<sub>sxmax</sub> gacha bo`lgan chastota diapazonidagi rostlash qismida = f(n) grafigi dan boshlanadi va yuk kamayganda asimptotik ravishda cheksizlikka intiladi. Tezlik tavsifida (3.8) formula bo`yicha 1...2 oraliq nuqtani hisoblab, uni taxminiy qurish mumkin. G<sub>Т</sub> va N<sub>е</sub> lar uchun dastlabki ma'lumotlar to`g'ridan-to`g'ri jadvallardan olinadi.

Burovchi moment funktsiyasida rostlash tavsifini qurish

Bu xususiyat keyinchalik traktorning tortish tavsifini qurish uchun zarurdir. aniqlangan miqdorlarda (n, N_e , G_T, ) = f(M) bog'liqlik grafiklari tuziladi (3.2.rasm).

3.2-rasm. Traktor dizel dvigatelining burovchi momentga bog’liq rostlash tavsifi

Rostlash tavsifini tegishli grafiklarni qurish uchun ma'lumotlar 3.1 -jadvaldan olinadi. Rostlash tavsifini xarakterli nuqtalari: M = 0 (salt yuklanish), M_n va M_max olinadi. Yoqilg’ini nisbiy solishtirma sarfini burovchi momentga bogliqlik funksiyasi = f (M), (M < M_n) oralig’ida M=0,4 Mn dan M = M_n gacha bo`lgan qismi uchun quriladi.