Traktorlar va avtomobillar nazariyasi

r_k - traktorning yetaklovchi g'ildiraklarining (zanjirli traktorlarda tishli yulduzcha) hisoblangan radiusi, m (2.1.3-band, 2. 13, 2.14 formulalar).
2.22 - formulada o`zgaruvchi tariqasida faqat harakat tezligi ishtirok etadi. Turli tezliklar uchun tezlik qiymatlarini aniqlash yuqorida ko`rsatilgan. 2.21 - formulaga muvofiq olingan i_uk qiymatlariga asoslanib, barcha uzatmalar uchun i_tr - uzatishlar sonini hisoblaydilar.
Yuqorida eng oddiy mexanik uzatmalarning tezligi va nisbatlarini hisoblash ko`rib chiqildi. Bunday uzatmalarda bitta tishli juftlikning uzatishlar soni, qoida tariqasida, 1,5...3 oralig'ida bo`lishi kerak, mos keladigan uzatishda uzatishlar qutisidagi tishli juftliklar soni odatda 2...4 dan oshmaydi va butun uzatmada – 4...6 tishli juftliklardan iborat bo`ladi.
Transmissiya loyihalashda bilan hisoblangan tezliklarning aniq qiymatini ta'minlash har doim ham mumkin emas, chunki tishli tishlarning soni butun sonlardir. Shunga ko`ra, transmissiyani uzatishlar soni va hisoblangan harakat tezligi farqanadi. Geometrik uzatmalar qatori qat'iy bajarilmaydi. Bundan tashqari, bu konstruktor tomonidan va maqsadli ravishda amalga oshirilishi mumkin.
Ro`yxatda keltirilgan xususiyatlar loyihalash hisoblarida mashinalarning vazifasi, shunga o`xshash obyektlar bo`yicha statistik ma'lumotlar va aniqroq usullarni hisobga olgan holda bajariladi. Keyingi hisob-kitoblar uchun biz yuqorida nazariy hisoblangan harakat tezligi va uzatishlar sonining qiymatlarini olamiz.


2.1.5. Traktorga o`rnatilgan dvigatelning nominal quvvatini hisoblash

Dvigatelning nominal quvvati deganda biz traktorning kryukida nominal tortish kuchida, dvigatel tirsakli valini nominal aylanishlar chastotasida va ma'lum bir harakat tezligida amalga oshirish uchun ta'minlanishi kerak bo`lgan maksimal (hisoblangan) quvvat qiymatini tushunamiz. N<sub>en</sub> (kVt) dvigatelining nominal quvvatini hisoblash quyidagi formula bo`yicha amalga oshiriladi:

= (2.23)
bu yerda η _tr1-birinchi uztmadagi uzatish foydali ish koeffitsiyenti (FIK).
2.1.2-bandga muvofiq f - dumalashga qarshilik koeffitsiyentining qiymati. Transmissiya FIKni aniqlashda burovchi momentni uzatish paytida yuzaga keladigan yo`qotishlarni va salt holatdagi yo`qotishlarni hisobga olish kerak. Berilgan (4-ilova) kinematik sxemalarga nisbatan:
(2.24)

bu yerda - salt xolatdagi yo`qotishlarni hisobga oladigan FIK ( = 0,95… 0,97); va – mos ravishda silindrsimon va konusli tishli juftl ilashmarining FIK ( = 0,98...0,99 va = 0,97...0,98); n_s va n_k - ushbu uzatishda ishlaydigan mos ravishda tishli g’ildiraklar juftliklari soni;

- oxirgi planetar uzatma reduktorining FIK ( = 0,95...0,98); n_pu - planetar reduktorlari soni;
- qo`shimcha yetaklovchi ko`prigining FIK (tractor g'ildirak formulasi 4x4, 6x6 bilan).
Kurs ishida - dan foydalanish kinematik sxemalarini soddalashtirishga imkon beradi. Qo`shimcha ko`priklarning konstruksiyalarini hisobga olgan holda, ning qiymati 0,94…0,98 oralig’ida bo`ladi. Pastki qiymatlar traktorlarga, yuqori qiymatlar esa avtomobillarga ko`proq xosdir.
Shunday qilib, nominal quvvatda transmissiyaning birinchi uzatmasini kinematik sxema bo`yicha FIKni aniqlashda, uzatmada ishtirok etadigan transmissiyaning tegishli tishli g’ildiraklar juftliklarini, planetar reduktorlarini va ularning FIK qiymatlarini hisobga olgan holda (2.24) formula bo`yicha hisoblash kerak. Bu bo`limda, shuningdek, boshqa uzatmalarning ham uzatishlar soni i<sub>tr2</sub>, i<sub>tr3,</sub> ... η<sub>trz</sub> va FIKlarini hisoblash amalga oshiriladi.
Natijalar kinematik sxemaga biriktirilgan jadvalga kiritiladi. Transmissiyaning kinematik diagrammasi va to`ldirilgan jadval (i_uq, i_tr, η_tr) A4 varag'ida tasvirlanadi va tushuntirish matniga joylashtiriladi. Tortish hisoblari natijalari 2.1-jadvalda kiritiladi.
Jadval 2.1
Traktorni tortish xisoblari natijalari

Traktorni tortish sinfi

Prototipi

Traktorning massa, kg

Assosiy hisobiy tezliklar, m/s

Dvigatelni nominal quvvati, Nen, кВт

Shinalar

rk, м

Shinadagi havo bosimi, kPa

mo

mmin

mmax

I

II

III

IV

V

VI

3.