Túsindiriw xatí

IX VARIANT

Apam menen aǵam qapı hár ashılǵan sayın:
– Haw, quwatım kiyatır ǵoy, haw, nabatım kiyatır ǵoy, haw, shıraǵım kiyatır ǵoy, – qapı eń sońǵı ret ashılǵanda kishkene qızı Orazgúldi kórip, quwanǵanınan apamnıń awzına sóz túspey: – haw, mınaw da kiyatır ǵoy, – dep albıradı. Hámmemiz kúlip jiberdik. Sol kúlkiniń izi úziler emes. Bir-birimiz benen qushaqlasıp jazdırıla almay atırmız. Álbette, bunday quwanısh adamnıń ómirinde siyrek ushırasadı. Besewmiz de usı ójirede tuwılıp balalıǵımızdı ótkerdik. Jetilip qız bolıp uzatıldıq. Óz baxıtlarımızdı taptıq. Sonnan berli neshe jıllar ótse de, hárqaysısımız hár waqta kelip júrmiz. Biraq usı búgingidey bolıp jámlengen emespiz. Bizler awzımızdı awzımızǵa qoyıp, kewildegi aq túyinshik, kók túyinshikke túyilgen sózlerimizdi bir-birimizge aqtarıp jazılısa bergenimizde balalarımızdıń súren-shawqımı, talasıp jılasqan sesti eleńletti. (106 sóz)
TAPSÍRMALAR:
1. Berilgen úzindi kimniń shıǵarmasınan alınǵanlıǵın tabıń. Shıǵarmanıń teması hám ideyasın túsindiriń. (20 ball)
2. Shıǵarmadaǵı bas hám ekinshi dárejeli qaharmanlardı jazıń. (20 ball)
3. Shıǵarma janrına tán ózgesheliklerdi jazıń. (10 ball)
4. Tekst ishinen tańlaq sózlerdi tabıń hám olardıń qanday máni bildirip turǵanın aytıń. (10 ball)
5. Tekstten kiris hám qaratpa aǵzalardı tawıp jazıń. (20 ball)
6. Sonnan berli neshe jıllar ótse de, hárqaysısımız hár waqta kelip júrmiz. Berilgen gáp qospa gáptiń qaysı túrine kiretuǵınlıǵın anıqlań. (10 ball)
7. – Haw, quwatım kiyatır ǵoy, haw, nabatım kiyatır ǵoy, haw, shıraǵım kiyatır ǵoy. Berilgen gáptegi irkilis belgileriniń qoyılıw sebeplerin túsindiriń. (10 ball)

X VARIANT

Abaysız kiyatırsa sarı qamıstıń ishinde, qarsılap jatqan ash sherdiń baba ústinen shıqtı. Tabıraytıp tabanın, tikireytip túklerin, japırıp eki qulaǵın, shabayın dep oqtaldı, bermey baydıń hamalın, tarıltar boldı zamanın, denege kúsh topladı, bayǵa ózin atıwǵa ıńıranıp jolbarıs oqlandı. Janı qalmay bayıńız, jipekten názik torqadı, batırlıqqa shorqadı, jaratqan dep zar jılap qaltırap qattı qorqadı. Atatuǵın hal qayda, qashatuǵın jol qayda, ayı jaman alınıp, qattı qorqıp qamıǵıp, jatqan jerge jalınıp, bay mınanı aytadı:
Qandım seniń oylarıńa,
Esim ketti boylarıńa,
Dúr shashılsın jollarıńa,
Ayǵa shap, sherim ayǵa shap.
Túriń shubar, bilegiń aq,
Men jolıńda turıppan taq,
Saǵan meniń zıyanım joq,
Ayǵa shap, sherim ayǵa shap. (101 sóz)


TAPSÍRMALAR:

1. 
   Berilgen úzindi qaysı shıǵarmadan alınǵan? Basqa usı janrdaǵı shıǵarmalardan qanday ózgesheligi menen ajıralıp turadı? (20 ball)
   
2. 
   Shıǵarmada ǵarrı ne sebep jolbarıstı izlep jolǵa shıǵadı? Shıǵarmanıń bas hám ekinshi dárejeli qaharmanları kimler ekenligin jazıń. (20 ball)
   
3. 
   Berilgen úzindidegi qosıq qatarları qaysı uyqasta jazılǵanlıǵın túsindiriń. (10 ball)
   
4. 
   Teksttegi birinshi gápten tirkewishlerdi tabıń, onıń tirkewishtiń qaysı túrine kiretuǵınlıǵın jazıń. (10 ball)
   
5. 
   Janı qalmay bayıńız, jipekten názik torqadı, batırlıqqa shorqadı, jaratqan dep zar jılap qaltırap qattı qorqadı. Bul gápti gáp aǵzalarına sintaksislik tallaw isleń. (20 ball)
   

6. Saǵan meniń zıyanım joq,
Ayǵa shap, sherim, ayǵa shap. Berilgen qatarda qospa gáptiń qaysı túri qollanılǵanlıǵın túsindiriń. (10 ball)
7. Tabıraytıp tabanın, tikireytip túklerin, japırıp eki qulaǵın, shabayın dep oqtaldı, bermey baydıń hamalın, tarıltar boldı zamanın, denege kúsh topladı, bayǵa ózin atıwǵa ıńıranıp jolbarıs oqlandı. Gáptegi útir belgisiniń qoyılıw sebeplerin túsindirip beriń. (10 ball)