Турдиев У. Ўзбекистон Республикаси Монополиядан чиқариш ва рақобатни ривожлантириш давлат қўмитаси раис в б. Карабаев Ф

ИҚТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ № 9, 2011
ИҚТИСОДИЁТНИНГ РЕАЛ СЕКТОРИ / РЕАЛЬНЫЙ СЕКТОР ЭКОНОМИКИ

---

учун деҳқон хўжаликлари, шунинг-
дек давлат корхоналари негизида таш-
кил қилинадиган акциядорлик жамият-
ларидан давлат божи олинмайди. Бориш 
қийин бўлган ва тоғли туманларда ташкил 
этиладиган тадбиркорлик субъектларидан 
эса давлат божи белгиланган ставканинг 
20 фоизи миқдорида ундирилади.
Мамлакатимизда кичик бизнес субъ-
ектлари учун яна бир қулайлик – 2005 
йилнинг 1 июлидан бошлаб тадбир-
корлар учун солиқ ва бошқа мажбурий 
тўловларни ҳисоблаш ишларини амалга 
ошириш ва тўлашнинг соддалаштирилган 
тартиби яратилди. Эндиликда микрофир-
ма ва кичик корхоналар илгари тўлаб ке-
линган тўртта тўлов – ягона солиқ, бюд-
жетдан ташкари Пенсия жамғармаси, Йўл 
ва Мактаб таьлими жамғармаларига маж-
бурий ажратмалар ўрнига ягона солиқ 
тўлови тўлаш тартиби жорий этилди. 
Маълумки, тадбиркорликнинг риво-
жига салбий таъсир кўрсатиши мумкин 
бўлган жиҳат – бу уларнинг қимматли 
вақтларини олиб, ўзининг мураккабли-
ги ва такрорийлиги билан нохуш таассу-
рот пайдо қиладиган молиявий, статистик 
ва бошқа турдаги ҳисоботларни топши-
риш жараёни ҳисобланади. Айнан мана 
шу жараённинг тадбиркорлик фаолияти-
га салбий таъсирини камайтириш ва тар-
тибга солиш мақсадида қабул қилинган 
Ўзбекистон Республикаси Президенти-
нинг 2005 йил 15 июлдаги ПҚ-100-сонли 
«Тадбиркорлик субъектлари томонидан 
тақдим этиладиган ҳисобот тизимини та-
комиллаштириш ва уни ноқонуний та-
лаб этганлик учун жавобгарликни кучай-
тириш тўғрисида»ги Қарори мамлакати-
миздаги тадбиркорлик субъектлари томо-
нидан тақдим этиладиган ҳисобот тизи-
мини ҳам соддалаштириш, ҳам такомил-
лаштириш имконини берди. Хусусан, 2005 
йил 1 июлдан бошлаб микрофирмалар ва 
кичик корхоналар томонидан солиқлар, 
йиғимлар, ажратмалар ҳамда бошқа маж-
бурий тўловлар бўйича барча ҳисоб-
китобларни давлат солиқ хизмати орган-
ларига ҳар ойда тақдим этишдан ҳар чо-
ракда тақдим этишга ўтказилди. 
Шунингдек, микрофирма ва кичик кор-
хоналар томонидан молиявий ва стати-
стик ҳисоботларнинг айрим шаклларини 
(масалан, бухгалтерия балансидан ибо-
рат молиявий ҳисобот, молиявий натижа-
лар тўғрисидаги ҳисобот, дебиторлик ва 
кредиторлик қарзлари тўғрисидаги маъ-
лумотнома) йилда бир марта, статистик 
ҳисоботни – ҳисобот турларига қараб ҳар 
чоракда ёки ҳар йилда бир марта тақдим 
этиш тартиби белгилаб берилди.
Юқорида қайд этилган қарор асосида 
кичик корхона ва микрофирмалар учун 
солиқ органларига ҳисоботларни топ-
шириш тартибини соддалаштириш нати-
жасида илгариги солиқ ҳисоб-китоблар 
тақдим этиш учун солиқ идоралари-
га чорак давомида келиш даврийлиги 10 
мартадан 1 мартага қадар, солиқ идо-
раларига чорак давомида тақдим эти-
ладиган солиқ ҳисоб-китоблари сони 
эса 373300 дан 37330 га, яъни 10 баро-
бар қисқарди. Солиқ ҳисоб-китобларни 
солиқ идораларига тақдим этиш даврий-
лиги қисқариши натижасида кичик биз-
нес субъектларида жами 3,3 млрд. сўм 
маблағ тежалиб, ушбу маблағлар иш-
лаб чиқаришни кенгайтириш, молиявий 
барқарорлигини мустаҳкамлаш ва инве-
стиция мақсадларига ишлатилишини таъ-
минлади. 
Президентимизнинг 2005 йил 5 октяб-
рдаги 
ПФ-3665-сонли 
“Тадбиркор-
лик субъектларини текширишни янада 
қисқартириш ва унинг тизимини такомил-
лаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги 
Фармони тадбиркорлик субъектларини 
текширишни ташкил қилиш тизимини та-
комиллаштириш ва текширишлар сони-
ни кескин қисқартириш имконини бер-
ди. Фармонга кўра эндиликда микро-
фирмалар, кичик корхоналар ва фермер 
хўжаликларининг молия-хўжалик фаолия-
тини ҳар тўрт йилда кўпи билан бир мар-
та, бошқа тадбиркорлик субъектларини 
эса ҳар уч йилда кўпи билан бир марта 
режа асосида текшириш ўтказилиши; янги 
ташкил қилинган микрофирмалар, кичик 
корхоналар ва фермер хўжаликларининг 
молия-хўжалик фаолиятини улар давлат 
рўйхатига олинган пайтдан бошлаб икки 
йил мобайнида режа асосида текширувдан 
ўтказилмаслиги; ҳудудий солиқ органлари 
томонидан бошқа туманлар (шаҳарлар)да 
41