Turk tili tarixi


Download 232.73 Kb.
bet11/11
Sana22.01.2023
Hajmi232.73 Kb.
#1110642
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11
Bog'liq
Turk tili tarixi- Abdualimov Bobur

5. Turk tili alifbosi
TÜRK ALFABESİ - TURK TILI ALIFBOSI
Turk tilining alifbosi Lotin harflaridan olingan bo'lib, 1928-yil 1-noyabr kuni qabul qilingan. "Yangi Turk tili" alifbosida 29 ta harf bor.
Harflarni o’qing va qanday talaffuz etilishiga diqqat qiling

Turkcha
harflar


O’zbekcha talaffuz etilishi

Aa

A (asal, amaki)

Bb

B (baliq, buxoro)

Cc

J (Jahon, jo’xori)

Çç

Ch (Choy, chaqmoq)

Dd

D (Dengiz, daryo)

Ee

E (Erkin, echki)

Ff

F (Fantan, fil)

Gg

G (Gap, gilam)

Ğğ

G’ (bu yumshoq o’qiladi, ba’zan

Hh

Y harfiga yaqin o’qiladi)



H (yumshoq o’qiladi, xuddi tomog’imizdan faqat havo chiqayotgani kabi)
Rus tilidagi “ы” kabi o’qiladi. Masalan: nasıl – насыл

İi

I (inson, ilm)

Jj

J Rus tilidagi Ж kabi o’qiladi (jurnal, jirafa)

Kk

K (Kema, karvon)

Ll

L (Lola, limon)

Mm

M (Mandarin, Makaron)

Nn

N (Non, norin)

Oo

O (Odam, osmon)

Öö

O’ (O’rgimchak, o’g’il)

Pp

P (Parda, pasport)

Rr

R (Raqam, rayhon)

Ss

S (Soch, sariq)

Şş

Sh (Shamol, shogird)

Tt

T (Toshkent, timsoh)

Uu

U (Uzum, )

Üü

O’ harfiga o’xshash, yoki ruscha Ю kabi o’qiladi. (üniversite – o’niversite)

Vv

V (Viloyat, varrak)

Yy

Y (Yordam, yulduz )

Zz

Z (Zebra, zaytun)

Unli harflar
Turk tilida 8 ta unli harf mavjud. Bu unli harflar ikkiga bo'linadi jarangli unlilar va
jarangsiz unlilar:
1-Jarangli (qalin) unlilar: Aa, Iı, Oo, Uu.
2- Jarangsiz (yumshoq) unlilar: Ee, İi, Öö, Üü
Undosh harflar
Undosh harflar esa 21 tani tashkil etadi. Undoshlar ham ikkiga, jarangli va jarangsiz undosh harflarga bo'linadi:
1-Jarangli: Ff, Ss, Tt, Kk, Çç, Şş, Hh, Pp.
2- Jarangsiz: Bb, Cc, Dd, Gg, Ğğ, Jj, Ll, Mm, Nn, Rr, Vv, Yy, Zz.

SÖZLÜK – LUG’AT.
So’zlarni o’qing va yodlang
Ben - Men
Sen / Siz - Sen / Siz
O - U (ana u)
Yaşamak - Yashamoq
Kitap - Kitob
Nasıl - Qanday
İyi - Yaxshi
Bu - Bu
Ne - Nima
Nerede - Qayerda
Okumak - O’qimoq
Çalışmak - Ishlamoq
Adın ne? - isming nima?
Adım ... - ismim ...

Kelishiklar'>Grammatikasi
Kelishiklar
Turk tilida 6 ta kelishik bor.




Kelishiklar

Kelishik koʻrsatkichlari

Kelishik savollari

Misollar

1

Bosh kelishik
(Yalın hâl)



Kim? Ne? Nere(si)?
(Kim? Nima? Qayer?)

anne, üzüm, balık, Tokat, Ankara
ona, uzum, baliq, Toʻkot, Onkoro

2

Tushum kelishigi
(Belirtme hâli)

-ı, -i, -u, -ü
-yı, -yi, -yu, -yü

kimi? neyi? nereyi?
(Kimni? Nimani? Qayerni?)

anneyi, üzümü, balığı, Tokatʼı, Ankaraʼyı
onani, uzumni, baliqni, Toʻkotni, Onkoroni

3

Joʻnalish kelishigi
(Yönelme hâli)

-a, -e,
-ya, -ye

kime? neye? nereye?
(Kimga? Nimaga? Qayerga?)

anneye, üzüme, balığa, Tokatʼa, Ankaraʼya
onaga, uzumga, baliqga, Toʻkotga, Onkoroga

4

Oʻrin-payt kelishigi
(Bulunma hâli)

-da, -de, -ta, -te

kimde? ne(y)de? nerede?
(Kimda? Nimada? Qayerda?)

annede, üzümde, balıkta, Tokatʼta, Ankaraʼda
onada, uzumda, baliqda, Toʻkotda, Onkoroda

5

Chiqish kelishigi
(Ayrılma hâli)

-dan, -den, -tan, -ten

kimden? ne(y)den? nereden?
(Kimdan? Nimadan? Qayerdan?)

anneden, üzümden, balıktan, Tokatʼtan, Ankaraʼdan
onadan, uzumdan, baliqdan, Toʻkotdan, Onkorodan

*

Qaratqich kelishigi
(Tamlayan hâli)

-ın, -in, -un, -ün
-nın, -nin, -nun, -nün

kimin? neyin? nerenin?
(Kimning? Nimaning? Qayerning?)

annenin, üzümün, balığın, Tokatʼın, Ankaraʼnın
onaning, uzumning, baliqning, Toʻkotning, Onkoroning

*

Koʻmakchi kelishik
(Araç hâli)

-la, -le,
-yla, -yle

kim(in)le? neyle? nereyle?
(Kim bilan? Nima bilan? Qayer bilan?)

anneyle, üzümle, balıkla, Tokatʼla, Ankaraʼyla
ona bilan, uzum bilan, baliq bilan, Toʻkot bilan, Onkoro bilan



Download 232.73 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling