Türkmen d I l I n I ň DÜŞÜndirişLI

ZYPDYRUN [zypduru:n], at, gepl.d. Ýalançy, 
aldawçy, kezzap. Senä-ä bir barypýatan zypdyrun 
ekeniň. 
ZYR: zyrdäli 1) barypýatan däli, tüýs däli, 
dübläp duran däli. 2)göç.m. örän garagol, gaty 
ýakymsyz. Bu bir lälik saklanan oglan, öz 
ugurragyna kowaýmasaň, zyr dälidir.
ZYRLADAN, syp., gepl.d. Aldawçy, ýalançy. 
ZYRLAMAK , işl.,gepl.d. Yzyna garaman, gaty 
gaçmak (çaga hakynda). 
ZYRLATMAK, işl., gepl.d. 1. ser. Zyrlamak. 2. 
Aldamak, çypdyrmak. Beýle-de bir zyrladaýmak 
bolarmy? 
ZYRMYLDAMA 
[zyrmyllama], 
iş 
ady. 
Zyrmyldamak ýagdaýy. 
ZYRMYLDAMAK [zyrmyllamak], işl. Örän çalt
geçip gitmek, çalasynlyk bilen hereket etmek, 
ýyldyrym çaltlygynda gitmek. Zyrmyldap gitmek. 
ZYRMYLDAŞMAK [zyrmyllaşmak], işl. Yzly-
yzyna zyrmyldap gitmek, bilelikde çalt ýöräp
gitmek. Ýaşlar 
biri-birinden galmajak bolup zyrmyldaşyp 
barýardylar. 
ZYRMYLDAÝYŞ 
[zyrmyllaýyş], 
iş 
ady. 
Zyrmyldamak ýagdaýy. 
ZYRP, 
s.ş.aňl.söz. Syçan, 
ýeňil 
maşyn
gapdalyňdan çalasyn geçende emele gelýän ses. 
Deňimizden zyrp edip geçen maşynyň sürüjisinem 
saýgarman galdyk.
ZYRPYLDAMAK 
[zyrpyllamak], 
işl. 
Gapdalyňdan zyrp-zyrp edip çalasyn geçmek.
ZYRPYLDY [zyrpylly], at. Syçan gapdalyňdan 
çalasyn geçende emele gelýän sesiň ady. 
ZYRP-ZYRP, s.ş.aňl.söz. Syçanlar yzly-yzyna 
eýläk-beýläk çalasyn geçende emele gelýän 
sesler.Syçanlar eýläk-de-beýläk zyrp-zyrp edip 
geçýärdiler. 
ZYRRAJYM [zyrrajy :m], syp. Diýeniňden has 
beter, barypýatan, tüýs. Zyrrajym ýalançy. 
ZYÝA [zyýa:], at, kön.s. 1. Ýagtylyk, nur, şöhle. 
Kylaýyn men hem ýüzün köňlüm zyýasy (Sopy 
Allaýar). 2. Oglana dakylýan at. 
ZYÝADA [zyýa:da], syp., şahyr. 1. Gereginden 
artyk, artykmaç; oňat, gowy. Ýa şeýle güýçlümi yşkyň 
zyýada... (Magtymguly). Güýçjagazy häli-hälem 
Seňkiden-ä zyýadadyr (K. Gurbannepesow). 2. Uzak, 
uzyn (ömür hakynda). Sözle ýarym: ömrüň bolsun 
zyýada (

Gül – Senuber

). 3. Gyza dakylýan at. 

---

540 
ZYÝAN [zyýa:n], at. 1. Birinden ýa-da bir zatdan 
ýetýän zelel, zeper, şikes. Tiliň ýyg sen, bardyr 
zyýan, Akyl onuň haýranydyr (Magtymguly).  

Zyýan görmek zyýan çekmek, haýyr, peýda 
görmezlik (söwdada). Zyýan ýetirmek maddy 
taýdan zyýan bermek. Hasaplap görsek, lomaýja 
zyýan ýetiren eken. Zyýanyňa çapmak öz peýda 
görjegiňi bilmän nädogry hereket etmek. Kim öz 
zyýanyna çapar? Zyýany ýok aýbyýok, zeleli ýok, 
owarram. Zyýany ýok, zyýany ýok, şemaldyr bu, bir 
gün soldan öwser, bir gün sagdan (T. Gurbanow). 
ZYÝANKEŞ [zyýa:nkeş], at. Ösümliklere zyýan 
berýän mugthor mör-möjekler. 
ZYÝANKEŞLIK [zyýa:nkeşlik], at. Zyýanly iş 
alyp baryjylyk.  
ZYÝANLY [zyýa:nly], syp. Zyýany bar bolan, 
zyýan ýetirip bilýän, zyýan ýetirmäge ukyply, zyýan 
berýän. Bugdaý bişip, hasyly orulýan wagtlary ýagyş 
gaty zyýanlydyr (A. Gowşudow). 
ZYÝANLYLYK [zyýa:nlylyk], at. Zyýanly 
bolmaklyk, 
zyýany 
barlyk. 
Agzalalygyň 
zyýanlylygyna düşünmelisiňiz. 
ZYÝANSYZ [zyýa:nsyz], syp. Zyýanly däl, 
zyýan ýetirmeýän. Biz zyýansyz adam... diýip gygyrdy 
(A. Gowşudow). 
ZYÝANSYZLANDYRMAK 
[zyýa:nsyzlannyrmak], işl. Zyýan ýetmez ýaly etmek, 
zelelsiz etmek, zelelsiz edip goýmak. Ýere gömlen 
minalary zyýansyzlandyrmak. 
ZYÝANSYZLYK [zyýa:nsyzlyk], at. Zyýansyz 
bolmaklyk, zyýanly dällik, zyýany ýokluk. Iýilýän 
gök önümleriň zyýansyzlygyna aýratyn üns bermek 
gerek. 
ZYÝAPAT [zyýa:pat], at, k.d.. Edilýän hezzet-
hormat, meýlis, oturylyşyk. Dürli zyýapatlar her 
şamu-saba (Seýdi). 
◊ Zyýapat bermek oturylyşyk gurap, hezzet-
hormat etmek. Sapar Köse muňa şady-horram bolup, 
myhmanhanasynda kyrk ýigidine zyýapat berip, 
giýewilik lybaslaryny geýip, bilini mäkäm guşap, 
gelniniň ýanyna girdi (

Görogly

).
ZYÝARAT [zyýa:rat], at. 1. Keramatly ýerlere 
tagzym etme. 2. Görme-görüş, baryş-geliş. Hem 
zyýarat, hem tüjarat (Nakyl). Sebäp bilen zyýarat, 
palçyk bilen ymarat (Nakyl). 
◊ Zyýarat etmek keramatly ýere aýlanmak, baryp 
görmek. Käbä zyýarat edip, haj parzyny berjaý edip 
geldiler (

Garagum

). Zyýaratyňyz kabul bolsun! 
bir ýere zyýarata baryp gelen adama ýüzlenilip 
aýdylýan dileg. 
ZYÝARATÇY [zyýa:ratçy], at. Zyýarata gidýän, 
zyýarat edýän adam. Häzir zyýaratçylary gatnatmak 
üçin ýörite awtobus ugraýar (

Watan

). 
ZYÝAT [zyýa:t], syp. Bolmaly sanyndan, 
mukdaryndan artyk, köp (ser. Zyýada).

---

541 
MAZMUNY 
Şertli gysgaltmalar .............................................................................................. 7 
Türkmen elipbiýi ................................................................................................ 8 
K .......................................................................................................................... 9 
L ......................................................................................................................... 64 
M ........................................................................................................................ 75 
N ....................................................................................................................... 115 
Ň ....................................................................................................................... 132 
O ....................................................................................................................... 132 
Ö .......................................................................................................................  139 
P ....................................................................................................................... 183 
R........................................................................................................................ 216 
S ....................................................................................................................... 223 
Ş ....................................................................................................................... 314 
T ....................................................................................................................... 340 
U ....................................................................................................................... 395 
Ü ....................................................................................................................... 411 
W ...................................................................................................................... 422 
Y ............................................................ .......................................................... 434 
Ý ....................................................................................................................... 446 
Z ....................................................................................................................... 525 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

542 
 
 
 
 
TÜRKMEN DILINIŇ DÜŞÜNDIRIŞLI SÖZLÜGI II TOM  
 
Türkmen diliniň düşündirişli sözlügi. Iki tomluk. I tom. K-Z. - Aşgabat: Ylym, 
2015, 542 sah. 
 
 
 
 
K – Z 
 
 
 
 
DÜZÜJILER: 
 
G. Kyýasowa, A. Geldimyradow, 
H. Durdyýew