Türkmen d I l I n I ň DÜŞÜndirişLI

 

---

3 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
PREZIDENTIŇ 
PORTRETI 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

4 
 
 
 
 
 
TÜRKMENISTANYŇ 
DÖWLET SENASY 
 
Janym gurban saňa, erkana ýurdum, 
Mert pederleň ruhy bardyr köňülde, 
Bitarap, Garaşsyz topragyň nurdur, 
Baýdagyň belentdir dünýäň öňünde. 
Gaýtalama: 
Halkyň guran Baky beýik binasy, 
Berkarar döwletim, jigerim-janym. 
Başlaryň täji sen, diller senasy, 
Dünýä dursun, sen dur, Türkmenistanym! 
Gardaşdyr tireler, amandyr iller, 
Owal-ahyr birdir biziň ganymyz. 
Harasatlar almaz, syndyrmaz siller, 
Nesiller döş gerip gorar şanymyz. 
Gaýtalama: 
Halkyň guran Baky beýik binasy, 
Berkarar döwletim, jigerim-janym 
Başlaryň täji sen, diller senasy, 
Dünýä dursun, sen dur, Türkmenistanym!
 
 
 
 
 

---

5 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
TÜRKMENISTANYŇ DÖWLET TUGRASY
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

6 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
TÜRKMENISTANYŇ DÖWLET BAÝDAGY
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

7 
 
 
ŞERTLI GYSGALTMALAR
 
 
 
 
alkyş s. - alkyş sözi 
anat. - anatomiýa degişli adalga 
asman j. - asman jisimleri 
bagl. - baglaýjy 
balykç. - balykçylyga degişli sözler 
b.e. - biziň eýýamymyz 
çal. - çalyşma 
d. ý. - demir ýol adalgasy
deňizç. - deňizçilik adalgasy 
derm. - dermanlyk adalgasy 
dil b. - dil bilimi adalgasy 
dipl. - diplomatik adalga 
dokm. - dokmaçylyk adalgasy 
durm. - durmuş ýagdaýy bilen bagly söz 
däp-dess. - däp-dessura degişli söz 
edeb. - edebiýat adalgasy 
ekeran. – ekerançylyk 
filos. - filosofiýa adalgasy 
fiz. - fizika degişli adalga 
ga - gektar 
geogr. - geografiýa adalgasy 
geol. – geologiýa adalgasy 
gepl.d. - gepleşik dili
göd. s. - gödek söz 
göç. m. - göçme many 
giriş s. - giriş sözi 
gurl. - gurluşyk adalgasy 
haýwanat d. - haýwanat dünýäsine degişli 
sözler 
harb. - harby adalga 
hasap. - hasap işlerine degişli söz 
him. - himiýa adalgasy 
hukuk - hukuk adalgasy
işl. - işlik 
kg - kilogram 
k.d. - kitap dili 
köm. s. - kömekçi söz 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
kön. s. - könelişen söz 
küşt. - küştçülik adalgasy 
l. - litr 
lukmanç. - lukmançylyk
m. - metr 
maliýe - maliýe işlerine degişli adalga 
maldarç. - maldarçylyk
mat. - matematika adalgasy 
min. - mineral 
mukd. s. - mukdar san
oba h. - oba hojalygyna degişli söz 
own. b. - ownuk bölek 
ösüml.d. - ösümlik dünýäsine degişli
adalga 
s. - sahypa 
sazç. - sazçylyk adalgasy 
senetç. - senetçilige degişli söz 
ser. - serediň 
sözs. k.- sözsoňy kömekçi 
sport. - sport adalgasy 
s. ş. aňl. söz - ses we şekil aňladýan söz. 
sung. - sungat adalgasy 
syp. - sypat 
syýas. - syýasy adalga 
şahyr. - şahyrana söz 
t. - tom 
taryh. - taryhy söz
teatr. - teatr adalgasy 
teh. - tehnika degişli söz 
tik. - tikinçilik 
ugrukd. - ugrukdyryjy söz 
üml. - ümlük 
we b. - we başgalar 
we ş. m. - we şuňa meňzeşler
ykd. - ykdysadyýete degişli söz 
zergärç. s.- zergärçilige degişli sözler
 
 
 

---

8 
 
 
 
TÜRKMEN ELIPBIÝI 
 
 
 
A a 
N n 
B b 
Ň ň 
Ç ç 
O o 
D d 
Ö ö 
E e 
P p 
Ä ä 
R r 
F f 
S s 
G g 
Ş ş 
H h 
T t 
I i 
U u 
J j 
Ü ü 
Ž ž 
W w 
K k 
Y y 
L l 
Ý ý 
M m 
Z z 
 
 
 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

9 
 
K 
 
 
K, Türkmen elipbiýiniň on üçünji harpy. 
KA [ka:], Türkmen elipbiýiniň 

K

harpynyň ady. 
KABARDIN [kabardi:n], at, ser. Kabardinler. 
KABARDINLER [kabardi:nler], at. Kabardin-
Balkar awtonom respublikasynyň esasy ilatynyň bir 
bölegini düzýän halk.
KABUL [kavu:l], Makul, boljak. Seniň aýdanyň 
kabul.  

Kabul bolsun sadaka, hudaýýoly berlende 

Alla kabul etsin

diýen manyda aýdylýan hoşniýetli 
dileg. Kabul etmek 1) okuwa, işe we ş.m. almak, 
girizmek. Aman 6 ýaşdan mekdebe kabul edildi.
2) gulluk wezipesi boýunça gelmäge rugsat etmek. Ol 
sizi kabul edermi, edip bilmezmi, men ony aýdyp 
biljek däl (B. Seýtäkow). 3) köpçülik bolup ýa-da 
ýeke bolup bir maslahaty, pikiri makul tapmak, 
makullamak. 4) bir işiň jogapkärçiligini öz üstüňe 
almak, bir zady öz ygtyýaryňa geçirmek; bir zady 
birinden alyp ýerleşdirmek. Hepdäniň anna güni men 
nobatçylygy kabul etdim. Täze hasyly kabul etmäge 
ýerimiz kössüz taýýar (

Edebiýat we sungat

). 5) 
myhman we ş.m. garşylamak, hezzet-hormat etmek.
Biziň şeýle kabul edişimiz ilkibada ony ýygrykdyran 
bolsa-da, soň derrew ýüzi açyldy (N. Saryhanow). 6) 
bir işi, çäräni gözden geçirmek, onuň ýerine 
ýetirilişini resmi ýagdaýda synlamak. Şanly 
Garaşsyzlygymyza bagyşlanyp geçirilen dabaraly 
ýörişi kabul etmek. 7) derman we ş.m. içmek, atmak, 
däri-dermanlary peýdalanmak. Derman kabul etmek. 
8) düşünmek, özleşdirmek. 
KABULHANA 
[kavu:lha:na], 
at. 
Döwlet 
edaralaryna işi düşüp gelýän adamlaryň kabul 
edilýän ýeri. 
KABYLA [kavy:la], at. Tire, taýpa. 
KADA [ka:da], at. 1. Kanunlaşdyrylyp kabul 
edilen düzgün. Dürs ýazuw kadasy. 2. Bir zady karar 
esasynda tertibe salýan düzgün, ýörelge. Her bir 
zadyň öz kadasy bolmalydyr. 3. Ykrar edilen we 
endige öwrülen tertip-düzgün. Ulyny sylamak 
türkmende kada bolupdyr. 4. Belli bir ýagdaý, boluş, 
hal. Näme üçindir gojanyň ýagdaýy, özüni alyp barşy, 
belli bir kadada uzak durup bilmeýşi ony 
aladalandyryp 
başlapdy 
(B. 
Seýtäkow). 
5.
Kesgitlenen ölçeg.

Özüňi bir kada alyp barmak, hemişe bir 
bolşuňy saklap ýörmek, üýtgäp durmazlyk, özüňi 
durnukly alyp barmak. Ol bir görseň-ä allanäme 
adamdyr, birdenem näme sebäpdendigini bilip 
bilmersiň, jykyrjygy tutup, özüni bir kada alyp baryp 
bilmän, dargursak adama öwrüler duruberer.  
KADA-KANUN [ka:da-ka:nu:n], at. 1. Döwlet 
tarapyndan belli bir maksat bilen çykarylýan kada
hem kanun. Kada-kanun hemmelere degişli. 
2.Ýörelge bolup giden däp-dessur, düzgün, tertip, 
ýörelge. 
KADALAŞDYRMAK [ka:dalaşdyrmak], işl. 
Belli bir tertibe salmak, belli bir düzgüne getirmek; 
düzgünleşdirmek, sazlamak. Emma ol bokurdagyny 
arassalan kişi bolup, bir-iki gezek ardyndy-da, sesini 
kadalaşdyrdy (B. Seýtäkow).
KADALAŞDYRYLMAK [ka:dalaşdyrylmak], 
işl. Belli bir tertibe salynmak, belli düzgüne 
getirilmek. 
Häzir 
şol 
zatlaryň 
hemmesi 
kadalaşdyryldy (K. Berdiýew). 
KADALAŞMAK [ka:dalaşmak], işl. Belli bir 
tertibe girmek, kada laýyk bolmak, kadaly ýagdaýa 
gelmek. Ulaglaryň gatnawy kadalaşdy. 
KADALY [ka:daly], syp. 1. Tertipli, düzgünli, 
kada-kanuna dogry gelýän. 2. Belli bir wagt 
aralygynda yzygiderli, wagtly-wagtynda gaýtalanyp 
durýan, gabat gelýän, hereket edýän.
KADALYLYK [ka:dalylyk], at. 1. Kada-kanuna 
laýyklyk, düzgün-tertibe baplyk. Gowaçalaryň 
ösüşiniň kadalylygy ony begendirdi. 2. Işiň, hereketiň
ýagdaýynyň kadalygy, kadasynyň barlygy. 
KADASYZ [ka:dasyz], syp. Düzgünsiz, tertipsiz, 
kada laýyk däl, kadasy ýok, bikada. 
KADASYZLYK [ka:dasyzlyk], at. Kada laýyk 
bolmazlyk, kada laýyk dällik, kadasy ýokluk. 
KADMIÝ [ka:dmiý], at. Kümüşsöw-ak, ýumşak 
metal, himiki element. 
KADR [ka:dr] I, at. Düşürilen kinonyň, 
gepleşigiň, suratyň aýratyn bir bölek sahna şekili. 
KADR [ka:dr] II, at. Edaranyň, kärhananyň we 
guramanyň taýýarlykly esasy iş düzüm birligi. 
KAFEDRA [ka:fedra], at. 1. Ýokary okuw 
mekdeplerinde ylmyň belli bir pudagy boýunça 
mugallymlar toparynyň ýygnanan ýeri, bölümi.
Taryh kafedrasy. Türkmen dili kafedrasy. 2. Leksiýa 
bermek, çykyş etmek ýa-da söz sözlemek üçin 
münber.
KAFEL [ka:fel], at. Bişirilen toýun palçygyndan
ýüzi syrçalanyp taýýarlanylan ýere ýazmak, diwara 
ýelmemek we ş.m. üçin dürli görnüşdäki gurluşyk 
materialy.
 
KAGYZ [ka:ğyz], at. 1. Agaçdan, gowaçadan, 
ýüpekden 
hem-de 
häzirki 
zaman 
ýokary 
tehnologiýalaryň gazananlary esasynda we ş.m. 
zatlardan hat ýazmak, surat çekmek we beýleki işler 
üçin taýýarlanylýan dürli ölçegdäki material.
Kepbäniň ortarasynda goşa ýassyk, syýa gap, galam, 
dört-bäş tagta kagyz ýatyrdy (G. Kulyýew). 2. göç m. 
Hat üsti bilen berlen habar, resminama, şeýle-de 
umuman golýazma. Ondan soň hem, ine, siziň gol 
çekmeli bolan şu kagyzyňyzda bu zatlaryň hemmesi 
ýazylgydy (B. Seýtäkow). 

Kagyz