Türkmen d I l I n I ň DÜŞÜndirişLI

TYKYRATMAK [ty:kyratmak], işl. Tykyramak 
katdyna ýetirmek, tykyramagyna sebäp bolmak, 
tykyramagyna ýol bermek. 
TYKYRAÝYŞ [ty:kyraýyş], iş ady. Tykyramak 
ýagdaýy. 
TYKYRDABERMEK [tykyrdavermek], işl. 
Tykyrdap başlamak. 
TYKYRDAMA, iş ady. Tykyrdamak ýagdaýy. 
TYKYRDAMAK, işl. Tykyr-tykyr ses etmek, 
tykyrdyly ses çykmak, tykyrdy emele gelmek, 
döremek. Birden gapy tykyrdady. 
TYKYRDAMAKLYK, iş ady. Tykyrdamak 
ýagdaýy. 
TYKYRDAMAZLYK, iş ady. Tykyrdyly ses 
etmezlik. 
TYKYRDAŞMAK, işl. Tykyrdyly seslenmek. 
TYKYRDATDYRMAK, işl. Tykyrdyly sesleri 
döretdirmek. 
TYKYRDATMAK, işl. Tykyrdyly ses döretmek, 
çykartmak. Çagajyk elindäki oýnawajyny tykyrdatdy. 
TYKYRDAÝYŞ, iş ady. Tykyrdamak ýagdaýy. 
Ýeliň badyna gapynyň üznüksiz tykyrdaýşy bilen 
öwrenişmeli boldy. 

---

393 
TYKYRDY, at. Gaty zatlar biri-birine degende
çykýan sesiň ady. Tigiriň tykyrdysy. Daşarda bir 
zadyň tykyrdysy bar ýaly-la? 
TYKYRGANMAK [ty:kyrğanmak], işl., ser.
Tykyramak. Atam-enem göwnemez diýip tykyrganan 
boldum (

Edebiýat we sungat

). 
TYKYR-TYKYR, s.ş. aňl.söz. Gaty zatlar biri-
birine degende çykýan sesler. 
TYL [ty:l], at. Frontuň yz tarapy, uruş 
meýdanyndan 
yzda 
galan territoriýa. 
Beýik 
Watançylyk urşunyň weteranlarynyň, olaryň 
ýanýoldaşlarynyň 
we 
tylda 
zähmet 
çeken 
weteranlaryň pensiýalarynyň aýda iň ýokary 
möçberini 638 manat möçberinde bellemeli 
(

Türkmenistan

). 
TYLLA [tylla:], at. 1. Sary reňkli, lowurdaýan 
gymmat bahaly metal, gyzyl, altyn. Mal üçin ynjydyp 
gardaş-doganyň, Az bildiň tylladan satyp, sowanyň 
(Magtymguly). Tylla ýüzük. 2. Adam ady. 
TYLLAMAK, işl.,gepl.d. Ýekirmek (köplenç, 
aýal-gyzlar tarapyndan ulanylýan söz). Ýuwaş 
bolansoň, uly eltileri kiçi gelinlerini gaty tyllaýarlar. 
TYLLARLAMAK, işl., ser. Tyllamak. 
TYMSAL [tymsa:l], at. Mysal hökmünde 
getirilýän, aýdylýan gysgajyk gürrüň.  
TYŇKARMA, iş ady. Tyňkarmak ýagdaýy. 
TYŇKARMAK, işl.1. Doýup garny galyp 
durmak. Körpe ýorunjadan doýan guzynyň garynjygy 
tyňkaryp dur. 2. Semizlikden pökgerip durmak, 
dykyz eti-gany daşyna depmek. Ýaňagy tyňkaryp 
durmak. 
TYŇKARMAKLYK, 
iş 
ady. 
Tyňkarmak 
ýagdaýy. 
TYŇKARMAZLYK, 
iş 
ady. 
Tyňkaryp 
durmazlyk. 
TYŇKARTMAK, işl. Tyňkarmak katdyna 
ýetirmek. Garnyny tyňkartmak. 
TYŇKARYLMAK, işl. Tyňky görnüşe geçmek, 
tyňky bolmak. 
TYŇKARYŞMAK, işl. Birnäçe zat tyňkaryp 
durmak. Dok guzularyň garynjyklary tyňkaryşyp dur. 
TYŇKY, syp. Eti-gany ýetik, tyňzap duran, 
dykyz. 
TYŇŇYLDAMA 
[tyňňyllama], 
iş 
ady. 
Tyňňyldamak ýagdaýy. 
TYŇŇYLDAMAK [tyňňyllamak], işl., ser. 
Tyňňyrdamak. Tyňňyldyly ses etmek, tyňňyldyly 
ses çykmak, tyňňyrdamak. Dutaryň kirişleri 
tyňňyldap, ýakymly ses tamyň içine ýaýrap gitdi. 
TYŇŇYLDAŞMAK [tyňňyllaşmak], işl. Köp zat 
tyňňyldamak, tyňňyrdaşmak. 
TYŇŇYLDATMAK [tyňňyllatmak], işl. Kirşine 
kakyp, tyňňyldyly ses çykarmak, tyňňyrdatmak. 
Bagşy dutaryny tyňňyldadyp başlady. 
TYŇŇYLDAÝYŞ 
[tyňňyllaýyş], 
iş 
ady. 
Tyňňyldamak ýagdaýy. 
TYŇŇYLDY [tyňňylly], at. Saz gurallarynyň 
kirşine kakylanda çykýan sesiň ady. Öýden tyňňyldy 
eşidildi. 
TYŇŇYRDABERMEK [tyňňyrda:vermek], işl. 
Tyňňyrdap başlamak. 
TYŇŇYRDAMA, iş ady. Tyňňyrdamak ýagdaýy. 
TYŇŇYRDAMAK, işl., ser. Kirşine kakylan 
dutardan tyrňyldyly ses çykmak. 
TYŇŇYRDAMAKLYK, iş ady. Tyňňyrdamak 
ýagdaýy. 
TYŇŇYRDAMAZLYK, işl. Tyňňyrdyly ses 
çykmazlyk. 
TYŇŇYRDAŞMAK,işl., ser. Kirşine kakylýan 
birnäçe utar tyrňyldamak.  
TYŇŇYRDATMAK, işl., ser. Tyňňyrdyly 
seslendirip çalmak.  
TYŇŇYRDAÝYŞ, 
iş 
ady. 
Tyňňyrdamak 
ýagdaýy. 
TYŇŇYRDY, at, ser.Kirşine kakylan dutardan 
çykýan sesiň ady. 
TYŇZAMA, iş ady. Tyňzamak ýagdaýy. 
TYŇZAMAK, işl. 1. Içi suwuklykdan we ş.m. 
zatdan pugta doldurylandan soň ýaryljak ýaly bolup 
dyňzap durmak (meşik, ýanlyk we ş.m. hakynda). 
Ýanlygyň garny tyňzap durdy. 2. göç.m. Joşmak, 
möwç urmak, dyňzamak. Tyňzap gelen gülki. 
TYŇZAMAKLYK, iş ady. Tyňzamak ýagdaýy. 
TYŇZATMAK, işl. Dyňzar ýaly gaty doldurmak, 
dyňzatmak. Ganary tyňzadyp doldurmak. 
TYŇZAÝYŞ, iş ady. Tyňzamak ýagdaýy. 
TYPANÇAK [ty:pançak], syp., ser. Taýgançak. 
TYPANÇAKLYK 
[ty:pançaklyk], 
at 
ser. 
Taýgançaklyk. 
TYPDYRMAK 
[ty:pdyrmak], 
işl., 
ser. 
Taýdyrmak. Ol gyzjagazynyň elinden tutup, buzuň 
üstünden typdyrdy. 
TYPMA [ty:pma], iş ady. Typmak ýagdaýy.
TYPMAK [ty:pmak], işl., ser. Taýmak I. 
Ýigitleriň aýaklaryndaky ädikleri, çokaýlary aýnanyň 
ýüzüne basylan ýaly typyp gidýärdi (B. Seýtäkow).
TYPMAKLYK [ty:pmaklyk], iş ady. Typmak 
ýagdaýy. 
TYPMAZLYK [ty:pmazlyk], iş ady. Typmak 
hereketine amal etmezlik. 
TYPYBERMEK [ty:pyvermek], işl. Typmaga 
girişmek, typyp ugramak.  
TYPYŞ [ty:pyş], iş ady. Typmak ýagdaýy. 
TYPYŞMAK [ty:pyşmak], işl., ser. Taýyşmak. 
TYRK-TYRK, s.ş.aňl.söz. Agaç, taýak we ş.m.
kakylanda, biri-birine urlanda çykýan ses. Birden 
onuň işigi tyrk-tyrk kakyldy (A. Gowşudow).
TYRKYLDAMA 
[tyrkyllama], 
iş 
ady. 
Tyrkyldamak ýagdaýy. 
TYRKYLDAMAK [tyrkyllamak], işl. Gapy 
kakylanda we ş.m. ýagdaýda tyrkyldyly ses çykmak. 
Aman şol oýlardan başyny saýlamanka, gapy 
tyrkyldady (B. Kerbabaýew). 
TYRKYLDAMAZLYK [tyrkyllamazlyk], iş ady. 
Tyrkyldyly ses çykmazlyk. 
TYRKYLDAŞMAK [tyrkyllaşmak], işl. Köp 
ýerden tyrkyldyly ses çykmak. 

---

394 
TYRKYLDATMAK [tyrkyllatmak], işl. Tyrk-
tyrk edip kakmak. Ahyry ol elindäki gamçysynyň sapy 
bilen derwezäniň gapysyny tyrkyldatdy 
(A. 
Gowşudow).
TYRKYLDAÝYŞ 
[tyrkyllaýyş], 
iş 
ady. 
Tyrkyldamak ýagdaýy. 
TYRKYLDY [tyrkylly], at. Tagtadan ýasalan 
zadyň ýüzüne çalarak urlanda, kakylanda çykýan 
sesiň ady. Onuň gulagyna bir tyrkyldy eşidildi. 
TYRŇYLDAMA 
[tyrňyllama], 
iş 
ady. 
Tyrňyldamak ýagdaýy. 
TYRŇYLDAMAK [tyrňyllamak], işl. Dartylan 
kiriş kakylanda, yrgyldadylanda tyrňyldyly ses 
çykmak. Näzijek barmaklar tutýar erşini, Tyrňyldap 
ýatladýar dutar kirşini (Ç. Gurbangylyjow). 
TYRŇYLDAŞMAK [tyrňyllaşmak], işl. Birnäçe 
dartylan 
kiriş 
kakylanda, 
yrgyldadylanda
tyrňyldaşmak bilen cykýan ses. 
TYRŇYLDATMAK [tyrňyllatmak], işl. Dartylan 
kirişleri kakyp, tyrňyldyly seslendirmek.Bagşy 
dutaryny tyrňyldatdy. 
TYRŇYLDY [tyrňylly], at. Dartylan kiriş 
kakylanda çykýan sesiň ady. Içerden dutaryň 
tyrňyldysy eşidilýärdi. 
TYRPMAK, işl., ser. Typmak. Güle-güle ýene 
tyrpdym, 
Basyp 
duran 
kesegimden 
(K. 
Gurbannepesow). 
TYRRYK, syp. Gysga, kelte (geýim hakynda). 
TYRRYLDAMA 
[tyrryllama], 
iş 
ady. 
Tyrryldamak ýagdaýy.  
TYRRYLDAMAK [tyrryllamak], işl. Kiçiräk 
motor ýa-da kiçi motorly mehanizmler işlände tyr-tyr 
edip ses etmek, tyrryldyly seslenmek. Motor 
tyrryldap geçip gitdi. 
TYRRYLDAŞMAK [tyrryllaşmak], işl. Birnäçe 
ýerde tyrryldamak. 
TYRRYLDATMAK 
[tyrryllatmak], 
işl. 
Tyrryldyly ses çykartmak. 
TYRRYLDAÝYŞ 
[tyrryllaýyş], 
iş 
ady. 
Tyrryldamak ýagdaýy. 
TYRRYLDY [tyrrylly], at. Kiçiräk motor ýa-da 
kiçi motorly mehanizmler işlände çykýan sesiň ady.
TYRS-TYRS: 
tyrs-tyrs 
etmek 
ser. 
Tyrsyldamak. Itden gorkan çaganyň ýüregi tyrs-tyrs 
edip urýardy. 
TYRSYLDABERMEK [tyrsylla:vermek], işl. 
Tyrsyldap başlamak. 
TYRSYLDAMA 
[tyrsyllama], 
iş 
ady. 
Tyrsyldamak ýagdaýy. 
TYRSYLDAMAK [tyrsyllamak], işl. Tyrs-tyrs 
edip hereketlenmek, gymyldamak. Çerkeziň gapana 
düşen towşan ýaly tyrsyldaýanyna gözleri düşenden 
soň, olar sorag berip başladylar (B. Kerbabaýew).
TYRSYLDAMAKLYK [tyrsyllamaklyk], iş ady. 
Tyrsyldamak ýagdaýy. 
TYRSYLDAMAZLYK [tyrsyllamazlyk], iş ady. 
Tyrsyldyly hereket etmezlik. 
TYRSYLDAŞMAK [tyrsyllaşmak], işl. Köp zat 
tyrsyldamak. Ýelliniň göriplik damarlary tyrsyldaşyp 
başlady (A. Gowşudow). 
TYRSYLDATMAK [tyrsyllatmak], işl. Bedeniň 
bir ýeri tyrs-tyrs etdmek, gymyldamak. Ol 
kinniwanja gara murtlarynyň uçlaryny tyrsyldadyp, 
topbuja ellerini maňa tarap uzadyp durdy (T. 
Gurbanow). 
TYRSYLDAÝYŞ, iş ady. Tyrsyldamak ýagdaýy. 
TYRSYLDY [tyrsylly], s.ş.aňl.söz. Damaryň, 
ýüregiň we ş.m. tyrs-tyrs edip urmasy, tirpildi. 
TYRYM-DYKYZ, hal. Içi dykylyp doldurylan 
ýaly bolan. Gozalary tyrym-dykyz dolan pagtaň bolsa 
açylmazlyga çäresi ýokdur (B. Kerbabaýew). 
TYSSYLDY [tyssylly], at. Pişigiň gahar bilen 
çykarýan sesiniň ady.