Türkmen d I l I n I ň DÜŞÜndirişLI

TÜÝJERIBERMEK 
[tüýjörüvermek], 
işl. 
Birden tüýjerip ugramak. Gaty ýadadymy, nämemi, 
oglanjygyň ýüzi tüýjeriberdi. 
TÜÝJERIŞ [tüýjörüş], iş ady. Tüýjermek 
ýagdaýy. 
TÜÝJERIŞMEK [tüýjörüşmök], işl. Ýüzi üpür-
çüpür bolup başlamak. Çagalaryň ýüzleri tüýjerişip, 
eginleri ýygrylyşyp durdy. 
TÜÝJERME [tüýjörmö], iş ady. Tüýjermek 
ýagdaýy. 
TÜÝJERMEK [tüýjörmök], işl. 1. Ýüzündäki 
tüýler mese-mälim bildirişip durmak, çykyşyp 

---

391 
durmak. 2. göç.m. Ýüzi tebigy reňkini ýitirip, diňe 
tüýleri aýyl-saýyl bolup durmak. Tüýjerip durmak. 
TÜÝJERMEKLIK [tüýjörmöklük], iş ady.
Tüýjermek ýagdaýy. 
TÜÝJERMEZLIK [tüýjörmözlük], işl. Tüýjerip 
durmazlyk. 
TÜÝJERTMEK [tüýjörtmök], işl. 1. Ýüzüňdäki 
bildirişip duran tüýleri aýyrmazlyk, görkezip durmak. 
Ýüzüňi tüýjerdip durmak. 2. Bir zadyň ýüzüni üpür-
çüpür etdirip zaýalatmak. Bilmän jalbarymyň ýüzüni 
gury ýandak degrip tüýjerdipdirin. 
TÜÝJÜK, at, ser. Tüýjümek. 
TÜÝJÜMEK [tüýjümök], syp. Ýüzi tüýjerip 
duran, ýüzi üpür-süpür tüý bolup duran. Tüýjümek 
mata. 
TÜÝKESME: tüýkesme ogry barypýatan ogry, 
aňrybaş ogry, tüýs ogry. 
TÜÝKÜLIK [tüýkülük], at. Adamyň agyz 
boşlugynda emele gelýän suwuklyk. Soňky tüýkülik 
sakgal ezmez (Nakyl). 
TÜÝKÜLIKLEME [tüýkülüklömö], iş ady. 
Tüýküliklemek ýagdaýy. 
TÜÝKÜLÜKLEMEK [tüýkülüklömök], işl. Bir 
zada tüýkülik çalmak, bir zady tüýkülik bilen 
öllemek. 
TÜÝKÜLIKLEMEZLIK [tüýkülüklömözlük], 
iş ady. Tüýkülik bilen öllemezlik, tüýkülik 
çalmazlyk. 
TÜÝKÜLIKLETDIRMEK 
[tüýkülüklötdürmök], işl. Başga birine tüýkülik bilen 
ölletdirmek, tüýkülik çaldyrtmak. 
TÜÝKÜLIKLETMEK [tüýkülüklötmök], işl.
Başga biriniň tüýküliklemegine mümkinçilik bermek, 
ýol bermek. 

Näme, üsti-başyňy tüýkülikledipsiň?!

 
diýip, ejesi ogluna käýedi. 
TÜÝKÜLIKLEÝIŞ [tüýkülüklöýüş], iş ady. 
Tüýküliklemek ýagdaýy. 
TÜÝKÜRIŞ [tüýkürüş], iş ady. Tüýkürmek 
ýagdaýy. 
TÜÝKÜRIŞMEK [tüýkürüşmök], işl. Birnäçe 
bolup tüýkürmek. 
TÜÝKÜRME [tüýkürmö], iş ady. Tüýkürmek 
ýagdaýy. 
TÜÝKÜRMEK [tüýkürmök], işl. 1. Agyz 
boşlugynda ýygnanan tüýküligi tüflemek. 2. Yryma 
görä: 

göz degmesin!

diýen manyda çüfläp, tüf-tüf 
etmek. 
TÜÝKÜRMEKLIK [tüýkürmöklük], iş ady. 
Tüýkürmek ýagdaýy. 
TÜÝKÜRMEZLIK 
[tüýkürmözlük], 
işl. 
Tüýküligiňi tüf-tüf edip, agzyňdan çykaryp
dökmezlik. 
TÜÝKÜRTMEK [tüýkürtmök], işl. 1. Tüýküligi 
agyzdan daşaryk çykardyp taşlatmak. 2. Yryma görä: 

göz degmesin

diýen manyda 

tüf-tüf

etdirmek, 
çüfletmek. 
TÜÝLEK [tüýlök], syp. Ösgün we gür tüýli. 
TÜÝLEKŞORA [tüýlekşo:ro], at. Boýy 50-60 
sm ýetýän bir ýyllyk ýabany ösümlik. 
TÜÝNÜK, at. 1. Gara öýüň uklaryny 
birleşdirýän ýokarky tegelek bölegi. 2. gepl.d. 
Ýaşamak üçin jaý, öý. Hemmämiz bir tüýnügiň 
astynda ýaşaýarys. 

Tüýnükli ýaglyk ortasy tegelek nagyşly
gyňaçlyk uly ýaglyk. 
TÜÝNÜKÝÜP, at.Tüýnükden asylyp goýulýan 
owadan gotazly ýüp. 
TÜÝS I, at. Görnüş, keşp, sypat, boluş. 

 Tüýsi üýtgemek belli bir sebäbe görä ýüz 
keşbi üýtgemek. Agaýunus Göroglynyň tüýsüniň 
üýtgänini bildi-de, öňki heňini birneme ýumşadyp 
ugrady (

Görogly

). 
TÜÝS II, syp.Hakyky, barypýatan, edil, hut.Ol 
meni tüýs wagtynda goldady. 
TÜÝSLI [tüýslü], syp.Görnüşli, hilli.Gezip 
ýörseň, her tüýsli adamlara gabat gelýärsiň. 
TÜÝTDÜRMEK [tüýtdürmök], işl. Tüýtmek 
işini başga birine etdirmek. 
TÜÝTI-TÜÝTI [tüýtü-tüýtü], üml. Towugy 
çagyrmak üçin aýdylýan söz.
TÜÝTME [tüýtmö], iş ady. Tüýtmek ýagdaýy. 
TÜÝTMEK [tüýtmök], işl. 1. Ýaplygan ýüňi, 
pagtany eliň bilen çekişdirip, übtük-übtük etmek.Ol 
ýorgana salmak üçin ýygnap ýören ýüňüni tüýdüp 
çykdy. 2. Köp eşik ýyrtmak, köneltmek. 
TÜÝTMEKLIK [tüýtmöklük], iş ady.Tüýtmek 
ýagdaýy. 
TÜÝTMEZLIK [tüýtmözlük], iş ady.Tüýtmek 
işini etmezlik. 
TÜÝTMELEME [tüýtmölömö], iş ady.Tüýtmek 
ýagdaýy. 
TÜÝTMELEMEK [tüýtmölömök], işl. 1. 
Tüýdüm-tüýdüm edip çykmak, bulaşygyny açmak. 
Ýüň tüýtmelemek. 2. göç.m. Azar bermek, 
ýolmalamak. 
TÜÝTMELEMEZLIK [tüýtmölömözlük], iş 
ady. Tüýtmelemek işini etmezlik. 
TÜÝT-MÜÝT: tüýt-müýt etmek 1) çalak-çulak 
tüýdüp çykmak. Hany, galanja ýüňleri-de tüýt-müýt 
edeli. 2) basa düşüp, gabyrt-guburt etmek, basmak.
Gelne baş salynýan jaýda bir daýaw aýal 
garşydaşyny derrew tüýt-müýt edip, baryp kürteli 
gelni gujaklady.
TÜÝTMELEÝIŞ 
[tüýtmölöýüş], 
iş 
ady. 
Tüýtmelemek ýagdaýy. 
TYG [ty:ğ], at. 1. Gylyç, pyçak, päki ýaly sowuk 
ýaragyň inçelip, ýukalyp gidýän ýiti tarapy, ýüz 
tarapy; durky, uzynlygy. 2. Sowuk ýaraglaryň umumy 
ady. Tyg ýarasy biter, dil ýarasy bitmez (Nakyl). 
TYGLAMA [ty:ğlama], iş ady. Tyglamak 
ýagdaýy. 
TYGLAMAK [ty:ğlamak], işl. Tyg bilen 
ýaralamak, tyg bilen kesmek. Ýolugyşan duşmanyň 
bermese boýun, Öň tüpeňläp, soňra tyglamak gerek 
(Baýly şahyr). 

---

392 
TYGLAMAKLYK [ty:ğlamaklyk], iş ady. 
Tyglamak ýagdaýy. 
TYGLAMAZLYK [ty:ğlamazlyk], iş ady. 
Tyglamak hereketini etmezlik. 
TYGLAÝYŞ [ty:ğlaýyş], iş ady. Tyglamak 
ýagdaýy. 
TYGSAMAK [tyğsamak], işl. Eti gaçmak, eti 
dökülmek, horlanmak, ytygsamak. Eti tygsamak. 
TYGŞYT [tyğşy:t], at. Bisarpa tutman, aýawly 
saklanan. 
TYGŞYTLABERMEK [tyğşy:tlavermek], işl. 
Tygşytlap başlamak. 
TYGŞYTLAMA 
[tyğşy:tlama], 
iş 
ady. 
Tygşytlamak ýagdaýy. 
TYGŞYTLAMAK [tyğşy:tlamak], işl.1. Bisarpa 
tutman aýap saklamak; isrip etmän, yrýa etmän 
artdyrmak, süýşürip goýmak. 2. göç.m. Düzgüne 
salmak, serenjam bermek, tertibe salmak. 
TYGŞYTLAMAKLYK [tyğşy:tlamaklyk], iş 
ady. Tygşytlamak ýagdaýy. 
TYGŞYTLAMAZLYK [tyğşy:tlamazlyk], iş 
ady. Tygşytlap goýmazlyk, tygşytly tutmazlyk. 
TYGŞYTLANMAK 
[tyğşy:tlanmak], 
işl. 
Tygşytly saklanmak.  
TYGŞYTLAŞMAK 
[tyğşy:tlaşmak], 
işl. 
Bilelikde tygşytlamak. 
TYGŞYTLATDYRMAK 
[tyğşy:tlatdyrmak], 
işl., ser. Tygşytlatmak. 
TYGŞYTLATMAK [tyğşy:tlatmak], işl. Bir 
zady tygşytly saklatmak. 
TYGŞYTLAÝYŞ 
[tyğşy:tlaýyş], 
iş 
ady. 
Tygşytlamak ýagdaýy. 
TYGŞYTLY [tyğşy:tly], syp.1. Aýawly, isripsiz. 
2. Tertipli, düzgünli, serenjamly. 
TYGŞYTLYLYK [tyğşy:tlylyk], at. Tygşytly 
bolmaklyk.
TYGŞYTSYZ [tyğşy:ssyz], syp. Zady aýawsyz, 
bisarpa harçlaýan, bisarpa tutýan. 
TYGŞYTSYZLYK [tyğşy:ssyzlyk], at. Tygşydy 
ýokluk, tygşytly dällik, tygşytly bolmazlyk. 
TYGYRDAMA 
[tyğyrdama], 
iş 
ady. 
Tygyrdamak ýagdaýy. 
TYGYRDAMAK [tyğyrdamak], işl. Tygyr-tygyr 
edip seslenmek, tygyr-tygyr edip hereket etmek 
(ýöräp barýan arabanyň, galtagyň tigriniň sesi 
hakynda). 
TYGYRDAMAKLYK [tyğyrdamaklyk], iş ady. 
Tygyrdamak ýagdaýy. 
TYGYRDAMAZLYK [tyğyrdamazlyk], iş ady. 
Tygyrdap ýöremezlik, hereket etmezlik. 
TYGYRDAŞMAK [tyğyrdaşmak], işl. Birnäçe 
araba tygyrdyly ses çykaryp ýöräp barmak. Arabalar 
tygyrdaşyp barýar. 
TYGYRDATDYRMAK [tyğyrdatdyrmak], işl. 
Tygyrdyly hereket etdirmek. 
TYGYRDATMAK [tyğyrdatmak], işl. Tygyr-
tygyr seslendirip ýöretmek, sürmek. 
TYGYRDAÝYŞ 
[tyğyrdaýyş], 
iş 
ady. 
Tygyrdamak ýagdaýy. 
TYGYRDY [tyğyrdy], at. Hereketdäki arabanyň, 
galtagyň we ş.m. tygyrdap eşidilýän sesiniň ady. 
Öýüň aňyrsyndan galtagyň tygyrdysy eşidildi. 
TYGYRDYLY [tyğyrdyly], syp. Tygyrdy bilen 
hereket edýän. 
TYGYR-TYGYR [tyğyr-tyğyr], s. ş. aňl. söz. 
Araba, galtak ýörände, sürlende çykýan ses.
TYKGYLDAMA 
[tykgyllama], 
iş 
ady. 
Tykgyldamak ýagdaýy. 
TYKGYLDAMAK 
[tykgyllamak], 
işl. 
Tykgyldyly ses etmek, tykgyldap seslenmek. 
TYKGYLDAŞMAK 
[tykgyllaşmak], 
işl. 
Birnäçe zat bir wagtda tykgyldyly ses etmek. 
TYKGYLDATMAK 
[tykgyllatmak], 
işl. 
Tykgyldyly ses çykartmak. Gapyny tykgyldatmak. 
TYKGYLDAÝYŞ 
[tykgyllaýyş], 
iş 
ady. 
Tykgyldamak ýagdaýy. Sagadyň tykgyldaýşy. 
TYKGYLDY [tykgylly], at. Bir zadyň, başga bir 
zada çala degmegi netijesinde arasy üzülip çykýan 
sesiň ady. 
TYKYRABERMEK 
[ty:kyra:vermek], 
işl. 
Tykyrap başlamak. 
TYKYRAMA [ty:kyrama], iş ady. Tykyramak 
ýagdaýy. 
TYKYRAMAK [ty:kyramak], işl. Oňlaman, 
ikirjiňlenip, ýaýdanyp durmak; et diýlen zady 
etmejek bolup durmak. Muhammet ahun tykyrap 
durmady  (A.Gowşudow).
TYKYRAMAKLYK [ty:kyramaklyk], iş ady. 
Tykyramak ýagdaýy. 
TYKYRAMAZLYK [ty:kyramazlyk], iş ady.
Tykyrap durmazlyk. 
TYKYRAŞMAK [ty:kyraşmak], işl. Birnäçe 
bolup tykyramak. Olar bu gürrüňe tykyraşdylar. 
TYKYRATDYRMAK [ty:kyratdyrmak], işl., 
ser. Tykyratmak.