Türkmenbaşy adyndaky türkmenistan milli golýazmalar instituty

SOLTAN MÄLIK ŞANYŇ DEMIRGAZYK 
SIRIÝa ÝÖRIŞI WE SOŇKY WAKALAR 
Demirgazyk Siriýada höküm sürmek ugrunda 
döwletiň 
dikmeleriniň 
arasynda 
ýüze 
çykan 
dartgynlylygy gowşatmak üçin soltan Mälik şa, bu 
sebite ýörişe taýýarlanmaga başlady. Hususanda 
Süleýmanşanyň ölümine sebäpkär Tutuşa hat ýollap, 
gazaply käýedi. Aradan köp wagt geçmänkä, soltan 
1086-njy ýylyň Garaşsyzlyk aýynda ýanyna Beýik 
Seljuk 
döwletiniň meşhur serkerdebaşylaryndan 
Porsugy, Bozany, Kasymeddöwle Akşuňkary we 
Ýagysyýany alyp uly goşun bilen Yspyhandan Halaba 
tarap ýola düşdi. Şol wagtlar Filaretosyň ogly Seljuk 
dikmesi Barsama degişli Urfa emirlerden Bozany waly 
belledi. Şol wagtlar Halap galasyny gaban Tutuş, 
soltanyň şähere ýakynlap gelýändigini eşidip derrew 
gabawdan çekilip Damaska gitdi. Onuň ýanyndaky 
Artyk beg Beýik soltan Mälik şa bilen jet bolandygy 
üçin onuň bilen söweşmekde gaýduwsyzlyk görkezip 

---

89 
Tutuşa «Soltan Halaba gelen badyna yzymyza öwrülip 
duýdansyz hüjüme geçeliň, olar örän alys ýerden 
gelýändikleri üçin ýadawdyrlar, şeýlelikde ýeňiş 
gürrüňsiz biziňki bolar» diýip, ony dogany Mälik 
şanyň garşysyna öjükdirdi. Emma Tutuş söweş 
usullarynyň ussady Artyk begiň bu maslahatyny 
ýerlikli gören-de bolsa almady we «Men tabyn bolan 
doganyma, Soltanyň abraýyna we güýç-kuwwatyna hiç 
hili şek ýetirmek islemeýärin. Egerde men şeýle işe baş 
goşsam, ilkibada meniň özüm iliň gözünden düşerin, 
günäkär we biabraý bolaryn» diýip, Damaska tarap 
gitdi. Şol wagtlar Halap galasynyň serkerdebaşysy 
Selim we şäheriň beýleki emeldarlary, şähere alkymlap 
gelen soltan Mälik şany garşylap, tabyndyklaryny 
bildirdiler. Ondan soň soltan, 1086-njy ýylyň 
Bitaraplyk aýynda Halaba girdi we galany kabul edip, 
ol ýere ýanyndaky emir Kasymeddöwle Akşuňkary 
harby waly (şihne), Nuh Türkmeni gala serkerdebaşy, 
Ibnül Hallany hem depderdarlyk (amyllyk) wezipesine 
belledi. Dürli pirim bilen iki türkmen goşunynyň 
söweşmegine sebäpkär şerip Hasany ölüm jezasyna 
höküm eden hem bolsa, Tutuşyň töwella etmegi bilen 
ony Diýarbekr galasyna sürgüne iberdi.
Soltan Mälik şa Halapdaka ilkibaşda dogany 
Tutuş bolmak bilen, ähli ýerli arap emirleri oňa ýa 
özleri 
gelip, 
ýa-da 
ýörite 
wekiller 
iberip 
tabyndyklaryny bildirdiler. Hususanda soltanyň gahar-
gazabyny özüne çeken Tutuş oňa iberen ýörite 

---

90 
ilçileriniň üsti bilen tabyndygyny bildirip «Siriýa we 
Palestina Seljuk döwletiniň başynda bolaýynmy ýa-da 
başga ýere gideýinmi!?» diýen ýaly habar ýollady. 
Soltan Tutuşy bagyşlady we «Siriýa we Palestina 
Seljuk 
döwletiniň 
hökümdarlygyny 
dowam 
etdirmegini» buýurdy. Şeýlelikde, Süleýmanşanyň 
ölümi sebäpli iki doganyň arasynda emele gelen 
dartgynlylyk aýryldy.