Türkmenistanyň Bilim ministrligi

Ýerli ilatyň grek-makedonlaryň agalygyna garşy göreşi 
B.e.ö. IV asyrda Gresiýanyň demirgazygynda ýerleşýän 
kiçijik ýurt-Makedoniýa güýçlenip, ol dünýä agalygy ugrunda 
göreşe başlaýar. 
B.e.ö. 334-nji ýylda bu döwletiň hökümdary Aleksandr 
Makedonskiý Kiçi Aziýa ýöriş edip, ahameni goşununy derbi-
dagyn edýär. B.e.ö. 329-njy ýylda Aleksandr Makedonskiýniň 
goşuny Marakand (häzirki Samarkand) şäherine girýär. 
Samarkantdan çykyp, Syrderýanyň kenarlaryna süýşüp 
başlaýar. Ol Syrderýa barýan ýolunyň ugrunda birnäçe 
şäherleri 
basyp 
alýar. 
Şäherleriň 
ilaty 
Aleksandr 
Makedonskiýniň goşunyna berk gaýtawul berýärler. Söweşiň 
gidişinde Aleksandryň özi hem ýaralanýar.
Ol Syrderýanyň kenaryna gelip, çaltlyk bilen gala 
gurduryp başlaýar. Makedonlar derýanyň sag kenarynda 
berkleşip onuň beýleki kenaryndaky saak goşunlary bilen 
söweşe girişýär. Saaklar bilgeşleýin yza çekilip, Aleksandryň 
goşunyny Gazagystanyň düzliklerine äkitmek isläpdirler. Emma 
Aleksandr muňa düşnüp, özüni aldawa saldyrman yzyna gaýdyp 
gelýär we gala saldyrýar.

---

87 
Ol bu gala ―Uzakdaky Aleksandriýa‖ diýip at berýär. 
Aleksandr Makedonskiniň goşuny Sogdiana çozmak bilen ýerli 
halky güýçli talapdyrlar we gysypdyrlar. Bu bolsa ýerli halkda 
nägilelik döredip, olaryň basybalyjylara garşy aç-açan aýaga 
galmagyna getiripdir. Şeýle gozgalaňlaryň iň ulusy Spitameniň 
ýolbaşçylygynda b.e.ö. 329-njy ýylda Samarkantda başlanýar. 
Gozgalaňçylar makedon goşunyny gabawa salypdyrlar. 
Aleksandr gozgalaňçylaryň garşysyna goşun sürmäge mejbur 
bolupdyr.
Spitamen Samarkandy goýup, Zarafşan derýasynyň 
aşaky akymlaryna gidipdir. Ýolda gozgalaňçylar özlerini 
kowalap gelýän grek goşunyny dargadýarlar we ýene-de 
yzlaryna öwrülip, Marakandy täzeden gabaýarlar. Ýagdaýyň 
gowy däldigini aňan Aleksandr ähli güýjini gozgalaňçylaryň 
garşysyna gönükdirýär. Spitamen Aleksandryň goşunynyň 
ýakynlaşyp gelýändigini bilip, Marakandy goýup ýene-de 
Zarafşan derýasynyň aşak akymlaryna gidýär. Aleksandr 
gozgalaňçylary yzarlap, ýüzüniň ugruna 120 müň adamy 
gyrýar. Ol Marakantda Pewkolaýyň başlyklygynda 3 müň sany 
pyýada goşuny galdyryp, Amyderýadan geçip, gyşlamak üçin 
Baktriýa gaýdyp gelýär.
B.e.ö. 328-nji ýylyň ýazynda Aleksandr halk 
köpçüliginiň gozgalaňyny basyp ýatyrmak üçin täzeden goşun 
sürüp başlaýar. Bu gezekki çaknyşykda Spitameniň goşuny 
ýeňilýär.
Spitamen b.e.ö. 328-nji ýylyň güýzünde çarwa 
taýpalaryň serdarlary tarapyndan öldürilenden soň hem 
Baktriýada we Sogdiýanada gozgalaňlar uzak wagtlap dowam 
edipdir. Bu ýagdaý Aleksandr Makedonskiniň b.e.ö. 328-327-
nji ýylyň gyşyny Sogdiýanada gyşlamaga mejbur edipdir.