Tursunova Sayyora Qahramonovna

2.2. Boshlang`ich sinf o`quvchilarining ma`naviy axloqiy munosabatlarni shakllantirishning metodlari
Prezidentimiz Mirziyoyev Sh.M. ta’kidlashicha “Kitob – inson ma’naviy olamini boyitishda ulkan ta’sirga ega bo’lgan vositadir’’degan edilar.
Boshlag’ich sinf o’quvchilaring kitobga bo’lgan mehrini, qiziqishini oshirish bilan birga buyuk siymolarimiz: A.Navoiy, Z.M.Bobur ,A.Temur, Mirzo Ulug’bek va boshqalarning ma’naviy meroslariga bo’lgan yana bir karra ortadi.
Ma’naviy-madaniy tarbiyaa– ma’naviy ongni bir maqsad ko’zlab tarkib toptirish, axloqiy tuyg’ularni rivojlantirish hamda xulq-atvor ko’nikmalri va odatlarini hosil qilishdan iborat. Ma’naviy-axloqiy tarbiyaning maqsadi jamiyat talablariga bog’liq bo’lib, bu talablar o’z navbatida ishlab chiqaruvchi kuchlarning rivojlanishi darajasi va jamiyatda yoshlarni o’qitish va tarbiyalash ishlarining hammasi yosh avlodga na’naviy-axloq va e’tiqodni shakllantirishga, ularni Vatanga cheksiz sadoqat ruhida tarbiyalashga xizmat qilishi lo`zim.
O’quvchi-yoshlarni tarbiyalashda sharqona va milliy odob-axloq normalari asosida ish yurutish bilan birga jamiyatga hurmat, mustaqillikni mustahkamlash, insonlarga insoniy munosabatda bo’lish, kabi fazilatlarni singdirishni atqo`zo etadi. Bu vazifalarni amalga oshirish o’quvchilarning jamiyatga bo’lgan munosabatini shakllantirishda muhim ahamiyatga ega. Axloq-odob tarbiyasi milliy, ma’naviy, umuminsoniy qadriyatlar asosida amalga oshirilgangandagina uning mazmuni yanada boyib boradi. Chunki, milliy, umuminsoniy va ma’naviy qadriyatlar axloqiy tarbiyaning hamma tomonlarini qamrab oladi. Ma’naviy-madaniy tarbiyaa–ta’lim berish bilan birga bog’liq bo’lgani holda, o’z xususiyatlariga, o’ziga xos vazifalari, uni tashkil; etishning forma va metodlariga ega bo’lib, maxsus ravishda o’rganilishi lo`zim. O’quvchilarni ma’naviy-axloqiy trabiyalashning muhim sharti sifatida o’quv va o’qishdan tashqari xilma-xil faoliyatlarning birligi to’g’risidagi tushunchalar bilan bog’liqdir.
O’quv va ma’naviy-madaniy tarbiyaafaoliyati bir-birlarini to’ldirilishi lo`zim: pedagog tomonidan tarbiyaviy bosqichga rahbarlik qilingan taqdirdagina biror maqsadga qartilganlik ma’lum bir tizim bo’lishi mumkin. Ma’naviy-axloqiy tarbiyalash avvalo tarbiyalanuvchi shaxsining tarkib toppish jarayoniga rahbarlik qilishni taqo`zo etadi.
Boshlang’ich sinf o’qituvchisi o’quvchilarni ma’naviy-axloqiy tarbiyasida quyidagi vazifalarni amalga oshiradi:
a) O’quvchilarda jamiyatga va Vatanga sadoqatini tarbiyalash;
b) Mehnatga axloqiy munosabatini tarbiyalash;
c) Atrofdagi kishilarga axloqiy munosabat;
d) Shaxsning o’ziga, o’z xulqiga axloqiy munosabatini tarbiyalash;
Yuksak darajadagi ma’naviyatga ega inson – fidoyilik, jasorat, mardlik, o’z xalqini sevish, Vatanni qadrlash, ajdodlardan afxrlanish kabi olijanob fazilatlari bilan ajralib turadi. Insonning insonligi birinchi navabatda, uning ma’naviy-axloqiy jihatdan barkamolligi, pokligi bilan belgilanadi. Ma’naviy-axloqiy barkamollikning asosiy qirralariga yuqoridagi aytilganlardan kelib chiqib, quyidagilarni kiritish mumkin: ota-onasi, farzandlari, qo’ni-qo’shnilari, mahalla-ko’yi, qishloqdoshlari va butun mamalakat xalq farovonligi haqid qayg’urish; tevarak-atrofdagiinsonlar unga kerak bo’laganiligi singari, o’zi ham ularga kearkli bo’lishga intilishi; odob-axloqi, fe’l-atvorini yoqimli qilishni insoniy burchi deb hisoblash; ota-bobolardan, ajdodlardan yodgor bo’lib qolgan madaniy merosni qadrlash; milli qadriyatlarni e’zo`zlash va ularga sodiq bo’lib qolishi; vatanparvarlik, xalqparvarlik, insonparvarlik tuyg’ularining barqaror bo’lishi; o’zaro muomala-munosabatda o’rnak bo’lishga moyillik, birovning og’irini yengil qilish; Vatanni himoya qilish; va’daga vafoli bo’lish va h.k.
Maktablarda o’quvchilarning shaxsiy sifatlarini hisobga olib, sinfdan tashqari ishlarga tarkibiga kiruvchi noan’aviy darslar ham tashkil etilib kelinmoqda Masalan; ²⁹Konsultatsiya darsi, ijod darsi, mutoola darsi, ilmiy fantastika darsi, xalq og’zaki ijodi darsi, ekskursiya darslarini o’quvchilarning ma’naviyatini, madaniyatini rivojlantirisha qaratilgan bo’lib shakllanishiga bir omil va texnologiya bo’lib xizmat qiladi.