Тузувчилар: О. У. Авлаев, У. А. Бутаева, Г. Амирова. Таълимда интерфаол

 
2. Тушунтириш орқали ва жуфтларни ўрганиш
Бутун синф 5-15 дақиқа. Тушунча ва тамойилни намойиш қил. 
Мисол: “Бу тенглаштиришга ўхшаш ёруғлик мувозанатини олиш 
йўллари кўп. Сиз шу марказий ғояда ҳаракатланишингиз, ёки оғир 

---

151
позицияни мен шу ерда бажараётганимда ҳаракатлана оласиз. Сиз 
ўз шахсий усулингизни ярата оласиз. Аммо биргина қоида бу 
ишларда “тушунтиришда давом эт, аммо уни қисқа қил, сабаби 
фақатгина синфнинг ярми сени тушунганга ўхшайди”. Кейинчалик 
шунга ўхшаш нимадир айтинг. “Ҳозир биргаликда ишлаймиз. Буни 
қандай қилиб бажаришда бир-бирингизга фигурани қилишда 
ёрдамлашинг. Қачонки сиз иккалангиз уни олсангиз, баъзи амалий 
муаммоларни бажаринг. Агарда иккалангиз ҳам мағрурликни давом 
эттирсангиз, ёрдам учун бошқа жуфтликни танланг”. 
3. Диққатли маъруза / Самарали муҳокама
Бутун синф, мувофиқ вақт. Талабалардан қандай бажардилар, 
улар нимани ечишни топдилар ва улар ҳалигача қандай саволлар 
бор. Муҳокамага эргашинг ёки мувофиқ тушунтиринг, аммо 
фақатгина талабаларнинг заруриятлари юқорилигича давом этади. 
 
4. Дўст сўраш
Алоҳида иш, мувофиқ вақт. Талабалардан ёзув варақаларига 
алоҳида ишлашни сўранг. Яхши ўйлашни машқ қилинг. Бу оддий 
йўналишни ўз ичига олади. “Агар сен манман бўлсанг, ёрдам учун 
бошқа дўст сўра”. 
Ҳаракат оқимидаги 4-дарс: 
Маъруза – билиш – ўрганиш 
1. Диққатли маъруза
Бутун синф 15 дақиқа. маърузани бошланг. Тарих дарсидан 
мисол: “Уйғоқлик, сабаб асри” деб ҳам номланган. XVIII асрда 
кўпроқ ва камроқ қайси бири жойлашган. Нима содир бўлган?” 
материалдаги табиий ўзини англаб етмагунча давом этинг, аммо 
беш дақиқадан ошмасин. Кейин “Сиз узоқ эшитган жавоб бўлувчи 
ғояларни ёзиш учун 1 дақиқа етади”. 
Қачонки 3-4 талаба ёзишни тугатган бўлса айт, “Яна бирор 
дақиқа илтимос”. 
Маърузани қайта бошланг (давом эттиринг). Кейинги тўхталган 
ғояни давом эттириш табиий, аммо узоқ эмас. Сабаби талаба 
онгида янги мавзуни қулай ушлаб туролмайди. Кейин эса талабалар 

---

152
яна нимани эшитгани ёки уларда бўлган саволлар ҳақида қисқача 
ёзиб олсин. 
Жараён давом этмоқда. Сизнинг маърузангиз лўндагина 
(қисқа). Талабалар қайд қилаётганларида бироз тўхтам бўлади. Сиз 
презентацияни тўлдирмагунингизча, изчилликни, сиз талабаларни 
камроқ диққатли бўлаётганини, қайсики биринчи келаётганини
такрорлашингиз мумкин.