Tvich va diqt ma'ruza lotin

Xromlash.
Xromli elektrolit haroratini, kontsentratsiyasini va tok zichligini o’zgartirish 
yo’li bilan mexanik xossalari bir-biridan farqlanadigan qoplamalarni olish mumkin. 
Kulrang qoplamalar yuqori qattiqligi (900-1200 NV) va eyilishga chidamliligi bilan
ajralib turadi, lekin ular ancha murt bo’ladi. Yaltiroq qoplamalar qattiq (600-900 
NV) va yeyilishga chidamli. Bu qoplama murtligi kulrang qoplamalarga nisbatan 
kamroq, lekin bari bir katta. Xromning sut rangli chuktirmalari qattiqligi uncha katta
bo’lmasa ham (400-600 NV), lekin ular yetarli darajada plastik va yeyilishga 
chidamlidir. Xromli qoplamalar kichik ishqalanish koeffitsientiga ega (0,13), bobit bilan 
ishkalanganda va 0,16 po’lat bilan ishlanganda, yuqori issiqlik o’tkazuvchanligiga ega, 
issiqlikka bardosh berish xususiyatlari yuqori darajada, korroziyaga chidamli, kimyoviy 
inertli, to’g’ri chiziqli kengayish kichik va xokazo.
Hozirgi vaqtda kullanilayotgan issiq elektrolitli xromlashning texnologik 
jarayoni bir necha kamchiliklarga ega:
- xrom cho’kishining kichik tezligi (10-20 mg/soat) ;
- tok bo’yicha kam cho’kishi (13-15 );
- kichik elektroqimyoviy ekvivalent (0,323 g/soat) ;
- yangi elektrolitning tok bilan katta muddatda ishlanishi ;
- issiq elektrolitning ko’p miqdorda bug’lanishi;
- xromli qoplamaning yaxshi xo’llanmasligi, elektrolit kontsentratsiyasini 
doimo ushlab turish kerakligi;
- katta hajmli ishlab chiqarish maydonlarining kerakligi va ishchi uchastka 
tashkil qilish uchun katta sarflar kerakligi;
- takchil va kimmatbaho materiallar kerakligi, tayyorgarlik operatsiyalari 
murakkabligi va ko’p mehnat talab qilishi;
- qoplamada xosil bo’lgan zararli koldik kuchlanishlarni yo’qotish uchun 
texnologik jarayonga qo’shimcha operatsiyalar (rolik yoki sharik bilan nakatkalash) 
zarurligi; texnologik jarayonning ishchilar salomatligiga zararliligi.

---

85
Metallanish. 
Har xil qalinlikda qatlam olish (20-30 mkm dan 6-8 mm.gacha) imkoniyati 
borligi bilan boshqa usullardan ajralib turadi.

Muxim kamchiliklari tufayli bu usul ta'mirlashda uz urnini topmadi:
-koplanadigan metall zarrachalari uz-uzi bilan va asosiy metall orasida
boglanishi yukligi;
- tayyorgarlik operatsiyalari tufayli (qum purkab ishlov berish, «uzik rezba» 
qirqish, g’adir-budir xosil qilish) detalning charchashga mustahkamligi keskin 
kamayishi;
Po’latlash. 
Xromlashga nisbatan po’latlash samarali va unumli, chunki tok bo’yicha chiqishi 
75 - 96% ga teng, bu esa cho’kish tezligi xromlashga nisbatan 5-7 barobar yuqori 0,2-
0.4 mmG` soatga etadi. Po’latlashda qalin qoplamalar olish mumkin (0,2 mm gacha). 
Lekin yuqori chastotali tok bilan toblangan qoplama qattiqligi po’lat - 45 dan kam. 
Asosiy metall bilan yopishganligi 45-48 kg/mm ga teng. 
Jarayonning kamchiliklariga quyidagilar kiradi.


Ishqalanishga chidamliligi past va yuqori chastotali tok bilan toblangan 
po’lat - 45ning 75 foizni tashkil etadi, charchash mustahkamligini 25-30 % kamayishi 
(me'yorlangan 45 markali po’latga nisbatan) tayyorgarlik operatsiyalari murakkabligi 
va katta mehnat talab qilishi;


Katta hajmdagi ishlab chiqarish maydoni kerakligi;


Xizmat qiluvchilar salomatligiga zararliligi;