Tvich va diqt ma'ruza lotin

Bazaviy ma'lumotlar - konstruktorlik xujjatlar (detal va u o’rnaydigan uzel 
chizmasi), ta'mirlash dasturi va defektatsiya natijalapari kiradi. 
Raxbariy ma'lumotlarga - soha standarti, uskuna va jihozlar standarti, texnik
meyorlar (ishlov rejimi, mumkin etilgan galir budurlik, material sarfi) kiradi. 
Ma'lumotiy materiallar - katalog, texnik pasport, texnologik uskuna chizmadapi 
albomi va boshqalar kiradi. 
Plazma deb to’la zaryadi nolga teng bo’lgan zaryadlangan va neytral zarrachalar 
sistemasiga aytiladi.
Komplektlash (butlash) deb - buyumlarni texnik shartlarga muvofiq aniq va tez 
yig’ishni osonlashtirish maqsadida detallarni nazorat qilish va tanlashga oid ishlarga 
aytiladi. 
To’liq o’zaro almashinuvchanlik usuli - bu usulda barcha dutallarning 
o’lchamlari joiz chetlashish chegarasida bo’lishi lozim.
Chala (qisman) o’zaro almashinuvchanlik usuli - bu usul o’lchamlarning joiz 
chetlashish chegarasi kengaytirilganda qo’llaniladi; 
Rostlash usuli. Detallarni yig’ishda yordamchi zveno ishlatiladi.

---

117
Detallarni vazni bo’yicha tanlash. Dvigatel ishlayotgan krivoship shatun 
mexanizmni dinamik nomuvozanat xolatda bo’lmasligi uchun bir komplektdagi porshen 
va shatunlar vazni bir dvigatelga o’rnatiladigan boshqa porshen va shatunlar 
komplektining vaznidan juda kam (ko’pi bilan 20 gr) farqlanishi lozim. 
Statik muvozanatlash detal og’irlik markazi O
2
ning aylanish mexvari 0ga mos 
kelmasligi natijasida paydo bo’lgan nomuvozanatlik statik muvozanatlash yo’li bilan 
bartaraf etiladi.
Dinamik muvozanatlash. Buyi diametriga nisbatan ancha uzun bo’lgan detallar 
(tirsakli vallar va kardanli vallar) ning nomuvozanatligi dinamik muvozanatlash yo’li 
bilan bartaraf etiladi. 
Yig’ish deganda detallarni juft qilib va ayrim qismlarga birlashtirish, qism va 
detallarni birlashtirib, agregatlar (mustaqil ishlay oladigan yirik qismlar) xosil qilish, 
agregatlar, qismlar va detallarni ularning texnik shartlar hamda yig’ish chizmalarida 
ko’rsatilgan kinematik sxemalari, o’tkazish turi va o’lcham zanjirlarining qiymatiga 
qarab birlashtirib, avtomobil xosil qilish tushiniladi. 
Yig’ish texnologik jarayoni detallarni qismlarga birlashtirishdan iborat.
Qismlar va aloxida detallardan agregatlar, agregat va qismlardan esa avtomobil 
yig’iladi.