U. R. Xamdamov, dj. B. Sultanov, S. S. Parsiyev, U. M. Abdullayev

O‘zaro birgalikda bloklanish shartlari 
Quyida o‘zaro bir-birini bloklashning 4 ta sharti keltirilgan:. 
 Bir-birini chiqarib tashlash. Joriy vaqtdagi har bir resurs 
bitta jarayonga beriladi yoki ruhsat etiladi. 
 Ushlab turish yoki kutish. Avvalgi olingan resurslarni 
ushlab turish vaqtida jarayon yangi resurslarni so‘rashga haqli bo‘ladi.
 Resurslarni majburiy ravishda bo‘shatish. Jarayonning 
avval qabul qilib olgan resurslarini olib qo‘yish mumkin emas. 
Jarayon egasi o‘zi resurslarni ozod etishi kerak.

---

173 
 Siklik kutish. Ikki va undan ortiq jarayonlarning siklik 
ketma-ketligi mavjud bo‘lishi kerak, ularning har biri, ya’ni resursga 
kirishga ruhsat kutayotganlar. 
Bir-birini bloklash sodir bo‘lganda yuqoridagi to‘rtta shartni 
bajarilishi kerak. Agar hech bo‘lmaganda ulardan biri bajarilmasa, 
berklikli holat bo‘lmaydi.
Bir – birini bloklashni moddellashtirish 
Graflar yo‘nalishidan foydalanib yuqoridagi to‘rtta bir-birini 
bloklash shartini modellashtirish mumkin. Graflar ikki xil tugunga 
ega: kichkina doirada ko‘rsatilgan jarayonlar va kvadratda 
tasvirlangan 
resurslar. 
Resurs 
tugunidan 
jarayon 
tuguniga 
yo‘naltirilgan resurs avval jarayon tomonidan so‘ralganligini, 
olinganligini va joriy vaqtda jarayonda foydalanyotganligini bildiradi. 
4.14a- rasmda R resurs joriy vaqtda A jarayonga berilgan.
4.14- rasm. Jarayonlarni bo‘linishi: a – resurs band; b – resurs so‘rovi; 
v – bir-birini bloklash 
Jarayondan resursga yo‘nalgan rebro ayni vaqtda jarayon 
bloklangan va ushbu resursga kirishni kutish holatida ekanligini 
bildiradi. 4.14b-rasmda B jarayon S resursni kutayapti. 4.14v-rasmda 
bir birini bloklash tasvirlangan. S jarayon D jarayon ushlab turgan T 
resursni kutayapti. D jarayon T resursni bo‘shatish niyati yo‘q, chunki 
u C jarayondan foydalanilayotgan U jarayonni kutayapti. Ikkala 
jarayon cheksiz vaqtgacha kutish holatida bo‘ladi.
Graf sikli siklik ravishda jarayon va resurslarni o‘z ichiga 
olganini bir birini bloklash mavjud ekanligi bildiradi (tizimda har bir 
R 
A 
S 
B 
T 
U 
D 
C 
a 
b