U. R. Xamdamov, dj. B. Sultanov, S. S. Parsiyev, U. M. Abdullayev

Windows 7 operatsion tizimi tuzilishi 
 
9.7- rasm. Windows 7 operatsion tizimining umumiy tuzilishi 
9.7- rasmda Windows 7 operatsion tizimining umumiy tuzilishi 
ko‘rsatilgan, Windows ning NT ga asoslangan barcha versiyalari 
ushbu ma’lumot darajasida bir xil tuzilishga ega. Deyarli barcha 
K
onfi
gura
ts
iy
a
m
e
n
e
je
ri
P
lug
a
n
d 
P
la
y
m
e
n
e
je
ri
X
a
vfs
iz
lik
ma
'lu
m
ot
i 
m
e
n
e
je
ri
Yadro rejimidagi chaqiriladigan interfeyslar 
S VChost.exe 
Winmgmt.exe 
Keshlash 
Services.exe 
Xizmat jarayonlari 
Tizimni qo‘llash 
jarayonlari 
Xizmatni 
boshqarish menejeri 
Lsass 
Winlogon 
Seans menejeri 
Quyi tizimvositalari 
POSIX 
Win32 
Vazifa 
menejeri 
Win Explorer 
Ilovalar 
Foydalanuvchi 
ilovalari 
DLL quyi tizimi 
Tizim 
oqimlari 
Ntdll.dll 
Tizim xizmati menejeri 
Foydalanuvchi rejimi 
Yadro rejimi 
K/Ch menejeri 
F
a
y
l t
iz
im
i ke
sh
i 
O
bye
kt
m
e
n
e
je
ri
Q
uvv
at
m
en
ej
er
i 
Y
adr
o
V
irt
u
a
l xot
ira
J
a
ra
yon
va
oqi
m
la
r 
L
oka
l prot
se
dur
a
c
ha
q
iri
g'
i 
Qurilma va fayl 
tizimi 
drayverlari 
Win32 USER, 
GDI
Grafika 
drayverlari 
Yadro 
Hardware abstraction layer (HAL) 

---

368 
operatsion tizimlarda bo‘lgani kabi, Windows amaliy dasturlarni 
asosiy OT dasturiy ta’minotidan ajratadi. Bajaruvchi yadro, qurilma 
drayverlari va apparat abstraktsiyasi qatlamini o‘z ichiga olgan xat 
yadro rejimida ishlaydi. Yadro rejimi dasturi tizim ma’lumotlari va 
qo‘shimcha qurilmalarga kirish huquqiga ega. Foydalanuvchi rejimida 
ishlaydigan qolgan dasturiy ta’minotlar, tizim ma’lumotlariga 
cheklangan kirish huquqiga ega.
Windows yuqori modulli arxitekturaga ega. Har bir fayl 
tizimining funksiyasi faqat bitta OT komponenti tomonidan 
boshqariladi. Qolgan OT va barcha dasturlar ushbu funksiyaga 
standart interfeyslardan foydalangan holda javobgar komponent orqali 
kirishadi. Tizimning kalit ma’lumotlariga faqat tegishli funksiyalar 
orqali kirish mumkin. Umuman olganda, har qanday modul, butun 
tizimni yoki uning standart dasturiy interfeyslarini qayta yozmasdan 
olib tashlanishi, yangilanishi yoki o‘zgartirilishi mumkin. Windows 
yadro rejimining komponentlari quyidagilardan iborat: 
 Bajaruvchi (executive): Xotirani boshqarish, jarayonlar va 
oqimlarni boshqarish, xavfsizlik, kiritish/chiqarish, va jarayonlararo 
aloqa kabi operatsion tizimning asosiy xizmatlarini o‘z ichiga oladi.
 Yadro (kernel): Protsessorlarning ishlashini boshqaradi. 
Yadro oqimlarni rejalashtirishni, jarayonlarni almashtirishni, istisnolar 
va uzilishlarni qayta ishlashni, hamda ko‘pprotsessorli sinxronlashni 
boshqaradi. Qolgan bajaruvchi va foydalanuvchi darajalaridan farqli 
ravishda, yadro o‘z kodi oqimlarda ishlamaydi.
 Qurilma abstraksiyasi darajasi (Hardware abstraction layer 
- HAL): Umumiy qurilma buyruqlari va javoblar va ma’lum bir 
platformaga xos bo‘lgan xaritalar. U OTni platformadagi maxsus 
qurilma farqlaridan ajratib turadi. HAL tufayli har bir kompyuterning 
tizim shinasi, xotiraga to‘g‘ridan-to‘g‘ri kirish (DMA) kontrolleri, 
uzilishlar kontrolleri, tizim taymerlari va xotira kontrolleri, bajaruvchi 
(Execution) va yadro komponentlari uchun bir xil ko‘rinishga ega 
bo‘ladi. Bundan tashqari, SMP uchun zarur bo‘lgan yordamni taqdim 
etadi. 
 Qurilma drayverlari (device drivers): bajarish funksiyasini 
kengaytiradigan 
dinamik 
kutubxonalar. 
Bunga 
foydalanuvchi 
kiritish/chiqarish funksiyasi chaqirig‘ini ma’lum qurilma vositalariga 
kiritish/chiqarish so‘rovlari va fayl tizimlarini, tarmoq protokollarini 
va yadro rejimida ishlashi kerak bo‘lgan boshqa har qanday tizim 

---

369 
kengaytmalarini amalga oshirish uchun dasturiy ta’minot qismlarini 
tarjima qiladigan qurilma vositalari drayverlari kiradi. 
 Oynalar va grafik tizim (Windowing and graphic system): 
GUI funksiyalarini bajaradi, masalan, oynalar bilan ishlash, 
foydalanuvchi interfeysini boshqarish va chizish.
Windows bajaruvchisi maxsus tizim komponentlarini o‘z ichiga 
oladi va foydalanuvchi rejimi dasturi uchun API ni taqdim etadi. 
Quyida har bir boshqaruv modulining qisqacha tavsifi keltirilgan:
 Kiritish/chiqarish