Jonlanish fazasida ishsizlik darajasi bir oz qisqarib, ishlab chiqarish darajasi
sekin-asta o‘sib boradi. Narxlar ham asta ko‘tarilib, ssuda foizi o‘sa boshlaydi.
Iqtisodiyotning bandlik darajasining ortishi va foyda hajmining tezlik bilan o‘sishi
jonlanish fazasining yuksalish bosqichiga o‘sib o‘tishiga imkoniyat yaratadi. Yangi
sikl yuksalishning boshlang‘ich nuqtasi hisoblanadi.
Yuksalish fazasida ishchi kuchiga bo‘lgan talabning kengayishi ishsizlikning
birmuncha kamayishiga hamda ish haqining o‘sishiga olib keladiki, buning
oqibatida iste’mol tovarlariga to‘lovga qodir talab kengayadi. Pirovard talabning
oshishi, o‘z navbatida, iste’mol tovarlari ishlab chiqaruvchi tarmoqlarga, bozorni
kengaytirishga jadal turtki beradi. Raqobat va foyda ketidan quvish oqibatida
nomutanosibliklarning to‘planib borishidan iborat zanjirli reaksiya tezlashadi. Bu
bilan yangi inqiroz muqarrar bo‘lib qoladi.
Alohida iqtisodiy sikllar bir-biridan davomiyligi va intensivligi bo‘yicha
keskin farqlanadi. Shunga qaramay, ularning hammasi bir xil fazalarga ega bo‘ladi.
Biroq bu fazalar turli tadqiqotchilar tomonidan turlicha nomlanadi. Masalan,
yuqorida ko‘rib chiqilgan iqtisodiy siklning fazalari klassik tavsifga ega bo‘lib,
ularni quyidagi 1-chizma orqali ifodalash mumkin.
200
Milliy mahsulot hajmiyuksalish inqiroz yuksalish jonlanish inqiroz turg‘unlik jonlanish turg‘unlik Vaqt 1-chizma. Iqtisodiy sikl fazalarining klassik jihatdan ifodalanishi. Hozirgi zamon iqtisodiy fanida iqtisodiy siklning 1380 dan ortiq turlari
mavjudligi ta’kidlanadi.
1
Quyidagi 6-jadvalda ularning ko‘pchilik iqtisodchilar
tomonidan tan olingan eng asosiy turlari ifodalangan.
