U. V. G‘afurov, B. E. Mamarahimov, Q. B. Sharipov, F. O. Otaboyev

Takrorlash uchun savol va topshiriqlar 
 
1. Ichki va tashqi savdoning o‘xshashliklari nimadan iborat?
2. Ichki va tashqi savdoning qanday farqi mavjud?
3. Xalqaro savdo qanday ko‘rsatkichlar bilan tavsiflanadi? 
4. Nima uchun xalqaro savdoda sun’iy to‘siqlar mavjud bo‘ladi?
5. Xalqaro savdodagi sun’iy to‘siqlarni tavsiflang. 
6. Proteksionistik siyosatning ijobiy va salbiy tomonlari qanday? Ularni 
taqqoslang. 
7. Xalqaro savdoda iqtisodiy integratsiyaning ahamiyati qanday? 
8. Xalqaro savdoda iqtisodiy integratsiyada O‘zbekistonning ishtirok etishi 
imkoniyatlarini aniqlang. 

---

298 
20-BOB. XALQARO VALUTA TIZIMI VA VALUTA KURSI 
 
Ushbu bobda xalqaro munosabatlarning moliyaviy yoki valutaga oid 
tomonlari bayon etiladi. Bunda dastlab valuta munosabatlari va hozirgi zamon 
valuta tizimi asoslari ko‘rib chiqiladi. So‘ngra mamlakatning to‘lov balansi, uning 
tarkibi va taqchilligi muammolari o‘rganiladi. Bobning yakunida xalqaro vayuta-
kredit munosabatlari, valuta tizimi, valuta kursi va valuta siyosati, ularga ta’sir 
ko‘rsatuvchi omillar bayon etiladi. 
 
1. Xalqaro valuta-kredit munosabatlari va valuta tizimlari 
Pulning jahon xo‘jaligida amal qilishi va turli xalqaro iqtisodiy 
aloqalarga (tashqi savdo, ishchi kuchi va kapital migratsiyasi, daromadlar, 
qarzlar va subsidiyalar oqimi, ilmiy-texnikaviy mahsulotlarni ayirboshlash, 
turizm va h.k.) xizmat qilishi bilan bog‘liq iqtisodiy munosabatlar xalqaro 
valuta-kredit munosabatlari deb ataladi. Xalqaro valuta-kredit munosabatlari 
pulning xalqaro to‘lov munosabatida amal qilish jarayonida vujudga keladi. Valuta 
– bu mamlakatlar pul birligi (masalan, so‘m, dollar, funt sterling va h.k.). Har 
bir milliy bozor o‘zining milliy valuta tizimiga ega bo‘ladi. Bunda milliy va 
xalqaro valuta tizimini farqlash zarur. Milliy valuta tizimi – valuta 
munosabatlarining milliy qonunchilik bilan belgilanadigan, mazkur mamlakatda 
tashkil qilinish shaklini ifodalaydi. Uning tarkibiga quyidagi unsurlar kiradi: 
- 
milliy pul birligi; 
- 
valuta kursi tartibi; 
- 
valutaning muomalada bo‘lish shart-sharoitlari; 
- 
valuta bozori va oltin bozori tizimi; 
- 
mamlakatning xalqaro hisoblashuv tartibi; 
- 
mamlakat oltin-valuta zahirasining tarkibi va uni boshqaruv tizimi; 
- 
mamlakat valuta munosabatlarini tartibga soluvchi milliy muassasalar 
mavqei.

---

299