Учебное пособие подготовлено в соответствии с учебной программы

ortiqchalilik tamoyili (saqlanayotgan ma’lumotlar xajmi, boshlang’ich 
ma’lumotlar to’laligi, ma’lumotlarni takror kiritishni yo’lga qo’ymaslik ustidan 
nazorat); 
komplekslik tamoyili (xo’jalikda ichki yer tuzish loyihalarini asoslashda 
yechiladigan barcha masalalar orasida ma’lumotli aloqalarni tartibga solish, 
ma’lumotlarga murojat etish shakllari va usullarini unifikatsiyalash); 
foydalanadigan ko’rsatkichlarning xarakatlanuvchanligi, ishonchliligi 
va aniqligi tamoyili.
ma’lumotlarning 
bir 
xilligi 
ta’moyili 
(ma’lumotlarni 
aniq 
identifikatsiyalashni ta’minlash); 

---

77 
progressivlik tamoyili (YTLATning kelajakdagi rivojlanishini hisobga olib, 
ma’lumotlar to’plamlarini kengaytirish imkoniyatini ta’minlash); 
ko’chiruvchanlik tamoyili (ma’lumotlar bazasini, ularning mantiqiy tashkil 
etilishini o’zgartirmasdan, aniq mashinalar va saqlovchilarda fizik tadbiq 
etilishini o’zgartirish imkoniyati).
YTLATning funktsional tuzilishi chegarasida avtomatlashtirilgan atributiv
ma‟lumotlar banki (maxsus ma‟lumot – me‟yoriy ta‟minot pastki tizimi) katta 
ahamiyatga ega. Aniqroq aytadigan bo‟lsak, bu pastki tizimga ta‟minlovchi sifatida 
qarash mumkin, sababi, uning asosiy vazifasi - YTLAT asosiy funktsional pastki 
tizimlarida loyihalashni avtomatlashtirish uchun zarur va asosan ichki foydala-
nishga mo‟ljallangan axborot ta‟minotining standart bo‟laklarida yo‟q maxsus 
ma‟lumotlar va me‟yorlar bazasini to‟plash, yaratish va yuritish hisoblanadi. 
Shunga qaramasdan quyidagi vaziyat, ya‟ni, ushbu pastki tizim mustaqil 
axborot mahsulotini yaratish uchun mo‟ljallanganligi va u tashqi iste‟molchilarga 
yetkazib berilishi mumkinligi, uni YTLAT ning funktsional tizimlari qatoriga 
qo‟shish maqsadga muvofiq bo‟ladi. Bu, boshqa barcha funktsional pastki tizimlar 
aloqalarini aniqroq qatorga tizish va ular vazifalarini aniqlashda xatolarga yo‟l 
qo‟ymaslik imkonini beradi. 
Ma‟lumotlar bazasiga xizmat ko‟rsatish, ma‟lumotlarni doimiy to‟ldirib va 
tuzatib borishdan iborat bo‟ladi. Bu ishlarni o‟tkazish davri saqlanayotgan 
ma‟lumotlarning o‟zgaruvchanlik darajasiga bog‟liq bo‟ladi.