Uliwma pedagogika

3. Oqiwshi shaxsin rawajlandiriw xa`m

qa`liplestiriw faktorlari 
Oqiwshi shaxsinin` rawajlaniwinda na`sil ayriqsha orindi iyeleydi. Ata-anadan balag`a 
o`tetug`in biologiyaliq o`zgeshelikler na`sil dep ataladi. Bala du`n`yag`a o`siw, o`zgeriw xa`m
rawajlaniw mu`mkinshilikleri menen keledi. Usi rawajlaniw derekleri onin` ta`biyiy qori menen 
ta`miyinlenedi. Ta`biyiy qor eki quramli bo`limnen: uliwma adamzatliq ta`biyiy dereklerden
xa`m bala denesine jeke ta`n bolg`an o`zgesheliklerden ibarat boladi. 


Uliwma adamzatliq ta`biyiy derekler degende - bas miydin`, orayliq nerv sistemasinin`,
retseptor apparattin` (ta`sirdi qabil etip aliwshi nerv ushlari) du`zilisi tu`siniledi. Usi ta`biyiy 
derekler adam balasinin` basqa bir maqluq bolip ketpesten insan bolip jetisiwin ta`miyinleydi.

Balanin` denesine jeke ta`n bolg`an ta`biyiy derekler - nerv xizmetinin` uliwma
tu`rleri, esitiw, ko`riw, da`m biliw, teri-seziw, iyis xa`reket analizatorlarinin` o`zgesheliklerinde 
ju`zege shig`adi. Bul jeke ta`biyiy dereklerge baylanisli adam balalari tuwiliwdan, ta`biyatinan

---

birdey bolmaydi. Bir ata-anadan tuwilg`an birneshe balalardan ekewi birdey eki balani taba

almaysan`. Klassta otirg`an 30-35 oqiwshi bir-birinen o`zgeshe boladi, birin-biri xasla
ta`kirarlamaydi. Usi waqitqa shekem barliq ta`repten bir-birine a`yne uqsas eki adam
du`n`yag`a kelmegen. Tuwilg`an balada tayin xarakter sipatlari, xa`r tu`rli xizmetke baylanisli 
uqipliq bolmaydi.

Ortaliq - Adamnin` sotsialliq turmis jag`dayi xa`m oni qorshap alg`an ta`biyati. Ortaliq 

degende – sotsialliq, ta`biyg`iy, shan`araq ortalig`i ko`zde tutiladi.

Oqiwshi shaxsin qaliplestiriwde ta`rbiyanin` a`xmiyeti. Pedagogika tariyxinan shaxsti
rawajlandiriw xa`m qa`liplestiriw faktorlari xaqqinda tu`rli-tu`rli ko`z-qaraslardin` bolg`ani 
ma`lim. Ma`selen, Angliya pedagogi, filosofi Djon Lokk (1632-1704) adamnin` jani ta`rbiya
o`zinin` xatin jazatug`in taza taxta dep esapladi. Frantsuz ag`artiwshisi, filosof materialisti