Umum ped na amal-O`um 13-14

IQga tayanish 
Uning kitobida, Iqtidorli bolalarni aniqlash: amaliy qo'llanma, Syuzen K.Jonsen (2004) 
yozishicha, maktablar iqtidorli bolalarni aniqlashda o'quvchilarning qobiliyatlari va salohiyatining turli 
o'lchovlaridan foydalanishi kerak. Ushbu chora-tadbirlar talabalar ishi portfellarini, sinfdagi 
kuzatuvlarni, yutuqlarni baholash va aql-zakovatni o'z ichiga olishi mumkin. Ko'pgina ta'lim sohasidagi 
mutaxassislar har bir iqtidorli bolani aniq aniqlash uchun biron bir o'lchovni yakka holda qo'llash 
mumkin emasligini qabul qilishadi. 
IQ tushunchasi, odatda, keyingi xizmatlardan foyda ko'radigan akademik iqtidorli talabalarni 
aniqlash uchun foydalidir bo'lsa ham, iqtidorning cheklanish nuqtasi masalasi hali ham dolzarbdir. 
Yuqorida ta'kidlab o'tilganidek, turli xil hokimiyatlar iqtidorlilikni ko'pincha boshqacha tarzda 
belgilaydilar. 
Iqtidorli bolalarga ko'proq imkoniyatlar berish masalasiga individual inson huquqlarini 
ta'minlash nuqtai nazaridan murojaat qilish mumkin. Aniqrog'i, unga "barcha bolalar uchun teng 
imkoniyatlar" sifatida murojaat qilish mumkin. 
Ushbu hisobotni tayyorlashda "Eurotalent" va iqtidorli bolalar sohasida faoliyat yuritadigan 
boshqa nodavlat tashkilotlar bilan maslahatlashildi. Bunday tashkilotlar tomonidan bildirilgan sharhlar 
va istaklar tegishli ravishda ko'rib chiqilgan bo'lsa-da, ta'rif va boshqa sabablarga ko'ra ularning 
barchasini qondirish mumkin emas edi. 
Shuni aytib o'tish joizki, ayrim mamlakatlar iqtidorli bolalarni aniqlash va ularning 
qobiliyatlaridan foydalanish bo'yicha harakatlarni boshlagan bo'lsalar-da, bu masalaga qiziqish turlicha 
bo'lib, muhokama turli xil jihatlar bo'yicha davom etmoqda. 
1994 yil fevral oyida sizning ma'ruzachingiz CDCC ta'limi qo'mitasidagi milliy 
delegatsiyalardan iqtidorli bolalar uchun qonunlar yoki maxsus qoidalar mavjudmi yoki hukumat yoki 
ta'lim xizmatlari iqtidorli bolalar bilan bog'liq nodavlat tashkilotlar bilan aloqada bo'ladimi-yo'qligini 
so'radi. Belorusiya, Chexiya, Estoniya, Finlyandiya, Frantsiya, Islandiya, Litva, Polsha, Portugaliya, 
Slovakiya, Ispaniya, Shveytsariya va Buyuk Britaniyadan atigi o'n uchta javob (qirq mamlakatdan) 
olingan. 

---

UZLIKSIZ TA‘LIM PEDAGOGIKASI 
53 
Mamlakatlarning beshtasi iqtidorli bolalar uchun maxsus qonunchilikka yoki qoidalarga ega 
emasligini ta'kidladilar. Slovakiyada bunday qonunlar tayyorlanayotgan edi; Shveytsariyada ba‘zi bir 
kantonlarda sinfdan sakrashga ruxsat berilgan (biz bilamizki, bu javobda buni eslatmagan ayrim 
mamlakatlarda ham mavjud); Estoniyada asosan san'at va sport sohalarida maxsus qoidalar mavjud 
edi; Belorussiyada individual dasturlar mavjud bo'lib, Chexiya, Litva, Polsha va Portugaliyada iqtidorli 
bolalar uchun maxsus qonunchilik mavjud edi. Shunisi qiziqki, etti javob g'arbiy va oltita sharqiy 
Evropadan kelgan bo'lsa-da, bu masala g'arbiy Evropaga qaraganda sharqda ancha rivojlangan. 
Sakkiz mamlakat, ta'lim organlari va nodavlat tashkilotlar o'rtasida hech qanday aloqalar yo'q 
deb javob berishdi. Estoniyada Talin universitetida talim vazirligi bilan aloqada bo'lgan iqtidorli bolalar 
bo'yicha ishchi guruh tuzilgan edi; Chexiya, Litva, Polsha va Buyuk Britaniya hukumati iqtidorli bolalar 
bilan bog'liq nodavlat notijorat tashkilotlari bilan yaqin aloqada bo'lgan (va ba'zan ularga moliyaviy 
yordam ko'rsatgan).