Umumiy doc

O‘lchashning qo‘pol xatoligi deyilganda berilgan shartlar bajarilganda yuz 
beradigan, kutilgan natijadan tubdan farq qiladigan o‘lchash xatoligi tushuniladi. 
O‘lchashdan ko‘zda tutilgan maqsad va o‘lchash aniqligiga qo‘yiladigan 
talablarga qarab o‘lchashlar aniq (laboratoriya) va texnik o‘lchashlarga bo‘linadi. 
O‘lchash natijasining o‘lcha-nayotgan kattalik haqiqiy qiymatiga yaqinligini 
ifodalovchi o‘lchash sifati o‘lchash aniqligi deb ataladi. Aniqlikni oshirishga intilib, 
biz o‘lchash xatoligini kamaytirishimiz lozim. Ammo aniqlikni oshirish usullari, 
ko‘pincha, murakkab bo‘ladi va qimmat turadi. SHuning uchun, avval o‘lchashning 
konkret shart-sharoitlari va maqsadlarga bog‘liq bo‘lgan maqbul aniqlikni baholab 
olish va zarur bo‘lsa, so‘ngra aniqlikni oshirish choralarini ko‘rish lozim. O‘lchashni 
bajaruvchi asboblarning ko‘rsatishi o‘lchanayotgan kattalikning haqiqiy qiymatidan 
farq qiladi. SHuning uchun, o‘lchov asbobining ko‘rsatishi va haqiqiy ko‘rsatishi 
degan tushunchalar mavjud. 
Kattalikning sanoqqa ko‘ra topilgan qiymati o‘lchov asbobining ko‘rsatishi 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

30
deyiladi. Bu kattalikning namuna asboblar orqali aniqlangan ko‘rsatishi haqiqiy 
ko‘rsatishi deyiladi. 
Asbobning ko‘rsatishi va o‘lchanayotgan kattalikning haqiqiy qiymati 
orasidagi farq o‘lchov asbobining xatosi deyiladi. Kattalikning haqiqiy qiymatini 
aniqlash mumkin bo‘lmagani sababli, o‘lchov texnikasida namuna asbobning 
ko‘rsatishi shu kattalikning haqiqiy kiymati deb qabul qilinadi. 
Agar X
k
bilan sanoq ko‘rsatishidagi qiymatni, X
h
bilan haqiqiy qiymatni 
belgilasak, quyidagi ifodadan ∆X  mutlaq xatolikni topamiz: 
х
к
Х
X
X
−
=
∆
(1.6)