Umumiy doc

 
 
Kapillyar viskozimetrlar 
M. P. Volarovichning ma’lumotlariga ko‘ra, qovushoqlikni o‘lchashning 
taxminan 80% i kapillyar asboblar bilan o‘tkazilib, ular nazariy jihatdan eng ko‘p 
ishlab chiqilgan va amalda tadqiq qilingan. 
Kapillyar viskozimetrlar o‘lchash aniqligining yuqoriligi, o‘lchashning katta 
diapazoni va nisbatan soddaligi tufayli keng tarqalgan. Keyingi yillarda texnologik 
jarayonning o‘tishidagi qovushoqlikni avtomatik tarzda nazorat qilish va rostlashga 
mo‘ljallangan kapillayar viskozimetrlar yaratildi. Bu asboblar nisbatan toza va bir 
jinsli suyuqliklar qovushqoqligini nazorat qilishda ishlatiladi. 
Kapillyar viskozimetrlarning ishlash prinsipi Puazeyl kapillyar naychasidan 
suyuqlikning oqib chiqish qonuniga asoslangan. Bu qonun quyidagicha ifodalanadi: 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

252 
P
l
d
Q
∆
⋅
⋅
=
µ
π
4
, (6.42) 
bu erda Q — naychadan oqib chiqadigan suyuqlikning hajmiy sarfi, m
3
/s; d — naycha diametri, m; μ — 
suyuqlikiing dinamik qovushoqligi, Pa s; l—naychaning uzunligi, m; ∆R — naycha uchlaridagi bosimlar farqi, Pa. 
Agar Q, d, l kattaliklarning qiymati doimiy bo‘lsa, qovushoqlikni aniqlovchi 
ifoda quyidagi ko‘rinishga keladi: 
μ=K∙∆P . (6.43) 
SHunday qilib, suyuqlik qovushoqligini o‘lchash suyuqlik o‘tadigan kapillyar 
naycha uchlaridagi bosimlar farqini o‘lchashdan iborat. Bu erda, suyuqlikning 
yumaloq kesimi tirqishlardan oqib chiqishi og‘irlik kuchi bosimi yoki tashqi bosim 
ta’sirida sodir bo‘lishi mumkin. Kapillyar viskozimetrlar ikki katta guruhga 
bo‘linadi: laboratoriya viskozimetrlari va avtomatik ishlaydigan viskozimetrlar. 
Keyingi viskozmetrlarga bosim ostida suyuqlik oqib chiqadigan va erkin oqib 
chiqadigan asboblar kiradi. Suyuqlik erkin oqib chiqadigan asboblar o‘z navbatida 
ikki turga: sath o‘zgaradigan va o‘zgarmaydigan asboblarga bo‘linadi. 
6.39-rasmda kapillyar viskozimetr sxemasi keltirilgan. SHesternyali nasos 1 
tahlil qilinayotgan suyuqlikning mutlaqo doimiy miqdorini kapillyar naycha 3 ga 
uzatadi. Kapillyar naychaning kirishi va chiqishidagi bosimlar farqi sezgir 
difmanometr 2 orqali o‘lchanadi. Difmanometrning shkalasi qovushoqlik birligida 
darajalanadi. Kapillyar naychaning diametri d va uzunligi l o‘lchash chegaralari va 
o‘lchanayotgan suyuqlik turiga qarab tanlanadi. O‘zgarmas haroratni ta’minlash 
uchun viskozimetr naychasi odatda, haroratni avtomatik rostlovchi termostatga 
6.39 – расм. Капиляр вискозиметр