Umumiy fizika kursidan praktikum o’quv qo’llanma

Kerakli asbob va jihozlar: 
1. 
3 qoʻsh tirqishli diafragma (469 84) – 1ta 
2. 
4 qoʻsh tirqishli diafragma (469 85) – 1ta 
3. 
5 qoʻsh tirqishli diafragma (469 86) – 1ta 
4. 
Prujinali siqib turuvchi tutgich (460 22) – 1ta 
5. 
He-Ne-Lazer, chiziqli qutblangan (471 830) – 1ta
6. 
Polyarizatsion filter (472 401) – 1ta 
7. 
VideoCom USB (337 47USB) – 1ta 

---

176 
8. 
Gardishli linza, f =+5 mm (460 01) – 1ta 
9. 
Gardishli linza, f =+50 mm (460 02) – 1ta 
10. 
Gardishli linza, f =+500 mm (460 11) – 1ta 
11. 
Optik stol, profili standard 1 m (460 32) – 1ta
12. 
Optik reyder 60/50 (460 373) – 7ta 
 qoʻshimcha talab qilinadi: 
 1 Windows 2000GʻXPGʻVista oʻrnatilgan PK 
Tajriba qurilmasi: 
Eslatma: Yustirovka bir oz qorongʻulashtirilgan xonada bajarilishi kerak.
Butun tajriba qurilmasi 71-rasmda tasvirlangan. Fokus masofasi f =+5 mm boʻlgan 
sferik linza 
𝐿
1
qutblangan lazer nurining kengayishini ta′minlaydi. Fokus masofasi 
f =+50 mm boʻlgan keyingi yigʻuvchi linza 𝐿
2
shunday joylashtirilganki, uning 
markazi sferik linza markazidan bir oz pastda. Bu bilan lazer nuri bir oz kengayadi 
va optik oʻq boʻyicha deyarli parallel tarqaladi. Prujinali qisqichli tutgichdagi H 
fokus masofasi f=+500 mm boʻlgan yigʻuvchi linza 𝐿
3
ortidagi VideoComning 
ZBA si namunasida yorqin difraksion tasvirni ta′minlaydi. Lazer nurlanishining 
intensivligi lazer bilan linza
𝐿
1
orasidagi polyarizasion filtr P yordamida 
oʻzgartirilishi mumkin. 
Optik qurilma. 
- Optik reyderdan foydalanib, geliy-neonli lazerni optik stolga 71-rasmda 
keltirilgandek oʻrnating. 
- Shtativ va optik reyder yordamida optik stolning qaramaqarshi tomoni oxiriga 
VideoCom ni joylashtiring.
- Lazerni ulang va lazer bilan VideoCom ni shunday yustirovka qilingki, ular aniq 
optik oʻqda yotsin. Boshqa optik komponentlarni joylashtirishda optik oʻq 
saqlanishini tekshirib boring. 
- Fokus masofasi f=+5 mm boʻlgan sferik linzani
𝐿
1
lazer old tomonidan taxminan 
20 sm masofada oʻrnating. (lazer nuri VideoCom tuynugiga tushishi kerak). 
- Fokus masofasi f=+50 mm boʻlgan yigʻuvchi linzani
𝐿
2
sferik linza
𝐿
1
orqasiga 
taxminan 6 sm masofada joylashtiring va uni lazer nurining tasviri VideoCom ning 

---

177 
ZBA kanalida keskin boʻlmaguncha optik stol boʻylab, sferik linza 𝐿
1
tomonga 
qarab, siljiting.
- Yigʻuvchi linza
𝐿
2
ni sferik linza
𝐿
1
dan to ekrandagi lazer nurining diametri 
taxminan 6 mm gacha kengaymaguncha siljiting (bunda lazer nuri doimiy aylana 
kesimga ega boʻlishi kerak) 
- Linza bilan ekran oraligʻida nurning diametri doimiy qolishini aniqlash uchun, 
nur yoʻliga oq varaq tuting va optik oʻq boʻyicha nurning kesimini tekshiring. 
- Fokus masofasi f=+500 mm boʻlgan yigʻuvchi linzani
𝐿
3
nurning yoʻliga 
VideoCom dan taxminan 50 sm da joylashtiring va uni lazer nurining tasviri 
VideoCom ning ZBA kanalida keskin boʻladigan qilib oʻrnating.
- Uchta qoʻsh tirqishli diafragma bor prujinali siqib turuvchi tutgichni
𝐿
2
bilan
𝐿
3
oraligʻiga nurning yoʻliga joylashtiring.
- VideoCom faqat kanaldagi intensivlikni oʻlchaydi. Shuning uchun, difraksion 
tasvir aniq ZBA kanaliga tushayotganini tekshirish kerak. Zarur boʻlsa, VideoCom 
balandligini oʻzgartiring. 
- Polyarizasion filtrni P lazer bilan linza
𝐿
1
oraligʻiga oʻrnating.