Umumiy o'rta ta'lim maktabi direktori: Farg ona

XI-Yangi mavzu bayoni:
U kishining ismi sharifi Shayx Muslihiddin Sa’diy Sherozlydir. 
«Shayx» deb ko‘proq so‘fiylar boshlig‘iga, din arboblariga nisbatan 
aytilgan. Taxallusidan ma’lum bo‘lganidek, sherozlik. Sheroz Eronning 
mashhur shaharlaridan.
Sa’diy nomini dunyoning juda ko‘p mamlakatlarida biladilar. Sharqda 
u qanchalar hurmat bilan tilga olinsa, G ‘arbda ham bu shoiming e’tibori 
shuncha balanddir.
Sababi nimada? Sababi shundaki, u ajoyib g£azallar yozdi. Bu 
g‘azallar hikmatli fikrlarga boy edi. Go‘zal o‘xshatishlarga, ta’sirli man- 
zaralaiga to‘la edi. Masalan:
«Ey sorbon, ohista ran oromi jonam meravad», —
33

---

deb boshlanar edi bir g£azali.
Tuya yetaklovchini, karvonboshini «sorbon» deydilar. Oshiq shoir 
unga qarata iltijo etmoqda:
Ey sorbon, ohista yur, oromijon ketmoqdadur...
Ko£z oldingizga keltiring. Bepoyon sahro, karvon ohista yo£lga 
tushmoqda. Ilojsiz oshiq uning atrofida parvonadek aylanadi, karvonni 
qo£yib yuborgisi kelmaydi. Chunki bu karvonda uning joni, jahoni 
ketib bormoqda. Forschadagi «sorbon — ohista ron, oromi jon» 
so‘zlaridagi ohangdoshlik — ichki qoflya shu bir satming o£zidayoq 
nolakor musiqa yaratadi. Ayni paytda, qalqib-qalqib borayotgan tuyalar 
qatori, ular o‘rkachi ustida bir maromda tebranayotgan mahofalar 
(odam o‘tirib ketishga qilingan, kabinani esga tushiruvchi moslama 
uychalar). Bir satrda shuncha ma’no, shuncha ohang, shuncha dard 
bor edi. Shuning uchun ham uni Eronda qanchalar sevsalar, Turkis- 
tonda ham shuncha sevardilar. Eron-u Turkistonni qo‘ying, fransuz 
Volter, nemis Gyote o‘z asarlarida uning she’rlariga murojaat qiladilar.
Ayniqsa, shoiming «Guliston» va «Bo‘ston» nomli ikki asari uning 
nomini butun dunyoga tanitdi. Bu asarlar haqida gapirishdan oldin ikki 
og‘iz uning hayoti haqida ma’lumot beraylik. Chunki bu ikki asar uning 
o£z ko‘rgan-kechirgan, eshitgan-bilgan voqealari asosida maydonga 
kelgan.
Darvesh to‘nni ham, to‘rni ham rad etadi. Gap insonning salla- 
to'nida emas, ilm-u donishda, agar kiyimda boclsa edi, salla ilingan 
qoziq yoki to‘qim urilgan eshak eng e’tiborli bo£lardi, deb qozi uyini 
tark etadi. « 0 ‘sha darvesh men o‘zim edim» deb tugatadi Sa’diy 
hikoyasini.
«Guliston» asarida esa biz shoir boshiga tushgan ajab savdolarga duch 
kelamiz.