Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 4-sinfi uchun darslik
Download 5.61 Mb. Pdf ko'rish
|
Tabiatshunoslik. 4-sinf (2017, A.Bahromov, Sh.Sharipov)
- Bu sahifa navigatsiya:
- QUYOSH SISTEMASIDAGI BOSHQA OSMON JISMLARI Kometalar
|
Tayanch so‘zlar: Quyosh sistemasi, sayyora, orbita,
Merkuriy, Venera, Mars, Yupiter, Saturn, Uran, Neptun, tabiiy yo‘ldosh. 1. Quyosh sistemasini qanday osmon jismlari tashkil etgan? 2. Sayyora nima? U qanday ma’noni bildiradi? 3. Tabiiy yo‘ldosh nima? Yerning nechta tabiiy yo‘ldoshi bor? 4. Har bir sayyora haqida gapirib bering. 5. Sayyoralar ichida eng sovuq sayyora qaysi? 6-rasmda tasvirlangan Quyosh sistemasini daftaringizga chizing va sayyoralarning nomlarini yozing. QUYOSH SISTEMASIDAGI BOSHQA OSMON JISMLARI Kometalar Tunlari yulduzlar orasida «bosh» va unga ergash- gan «dum»dan iborat osmon jismini kuzatish mumkin (7-rasm). «Bosh» va «dum»dan iborat bo‘lgan Quyosh sistemasidagi osmon jismi kometa deyiladi. Kometaning boshi qattiq holatdagi tosh, temir va bosh qa moddalardan, dumi esa gaz va changlardan iborat. Boshi ning diametri bir necha kilometr, dumining uzunligi esa bir necha million kilometrgacha bo‘ladi. ? 18 Kometalar orasida shunday ulkanlari borki, ularning uzunligi 200 million kilometrdan ortiq, ya’ni Yerdan Quyoshgacha bo‘lgan masofadan ham katta. Kometalar Quyosh atrofi da sayyoralar kabi ma’lum orbita bo‘yicha aylanib yurmaydi. Ular sayyoralarning orbitasini kesib o‘tib, Quyoshga gohida yaqinlasha- di, gohida uzoqlashadi. Masalan, katta kometaning boshi Venera sayyorasining oldida bo‘lsa, dumining uchi Mars sayyorasi yonida bo‘lishi mumkin. Quyosh sistemasida mingdan ortiq kometalar bor. Ba’zan say- yoralar o‘z yo‘lida kometaning dumi orasidan o‘tadi. Kometalar dumini Yer sayyorasi ham kesib o‘tishi mumkin. Agar shunday hodisa yuz bersa, kometa dumini tashkil etgan gaz va changlar Yer sharini o‘rab turgan havoda yo‘q bo‘lib ketadi. Bizga keyingi 200 yil ichida kometalar Yer bilan ikki marta to‘qnashgani ma’lum. Ikkala holda ham kometaning dumi Yer sharini kesib o‘tgan. Lekin Yer shari zarar ko‘r magan. Mabodo kometaning boshi Yer shariga yaqinlashsa, 7-rasm. Kometa. |
