Umumrivojlantiruvchi mashqlarini bajarishda turli obrazlardan foydalanish

NAZORAT SAVOLLARI

1. 
   Kross yugurishda gavda holati?
   
2. 
   Kross yugurishda nafas olish tartibi qaysilar?
   
3. 
   Kross yugurish – har tomondan jismoniy rivojlanishning asosiy vositasi hisoblanadimi?
   

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1. 
   N.Soatov, F.Nadjimov "Maktabda jismoniy tarbiya" 2015 yil.
   
2. 
   Salomova R.S. Jismoniy tarbiya nazariyasi va uslubiyati. -T., 2014.
   
3. 
   O.V.Goncharova. Yosh sportchilarning jismoniy qobiliyatlarini rivojlantirish.
   
4. 
   L.A.Djalilova. Jismoniy tarbiya va sport tarixi.
   

MAVZU: KROSS TAYYORGARLIGI.


Reja:

1. 
   Musobaqalarda ishtirok etish zarur taktik bilim, koʻnikma va malakalari
   
2. 
   Musobaqalar arafasida shaxsiy sport anjomlari
   
3. 
   Ovqatlanish va uxlash tartibi
   

Musobaqalarda ishtirok etish zarur taktik bilim, koʻnikma va malakalani egallash imkonini beradi, irodaviy sifatlarni shakllantirishga yordamlashadi. Musobaqada qatnashish oldindan rejalashtiriladi va sportchi uchun kutilmagan xodisa boʻlmasligi zarur. Musobaqalardan 1-2 kun avval mashgʻulotlar toʻxtatiladi va yuguruvchi dam oladi. Biroq uch kun tartibi avvalgidek qolishi, dam olish esa faol shaklda boʻlishi shart, yani ertalab yengil yugurish va maxsus badan qizdirish mashqlari bajariladi. Musobaqalar arafasida shaxsiy sport anjomlari: mashgʻulot kiyimi, trusi, mayka (raqam tikilgan holda), krossovka yoki shipovkalarni (bogʻimchlarining ishonchliligiga alohida e„tibor beriladi) nazoratdan oʻtkazib qoyish kerak. Agar havoning sovushi kutilayotgan boʻlsa, qoʻlqoplar tayyorlab qoyiladi. Ovqatlanish va uxlash tartibi odatdagidek. Agar imkoni boʻlsa, ertalabki yugurishni musobaqalar oʻtadigan trassada amalga oshirish ma‟qul. Musobaqalar oʻtkaziladigan kunda ham kun tartibini oʻzgartirmaslik maqsadga muvofiq, ammo ovqatlanish startdan kamida 3-3.5 soat avval tugatilishi lozim. Bunda ovqatning tez hazm boʻladigan, ammo baquvvatliroq turlari tanlanadi. Suyuqlik qabul qilish- har doimgidek. Start joyiga musobaqalar boshlanishidan 1-1.5 soat oldin kelish zarur. Sportchilar poyganing tartib raqami va start vaqtini bilib olishlari , shaxsiy raqam olishlari, kiyinishlari hamda badan qizdirish mashqlarni hotirjam holatda bajarishalri kerak. Agar havo sovuq boʻlsa, mashq bajarish uzoqroq davom etadi. Vaqt boʻlsa badan qizdirish paytida masofalarga yugurish yaxshi natija beradi. Badan qizdirishni tugatib, issiq sport kiyimini kiyish va oʻz poygasi vaqtini kutib oʻtirish zarur. Oʻz poygasi a‟zolari startga taklif qilinganini eshitgan sportchilar starter yordamchisi yoniga kelib, royhatga yoziladilar. “Yechining!” buyrugʻidan soʻng poyga ishtirokchilari kostyumlarini echib, oʻrtoqlariga beradilar va startdan joy egallaydilar. Start oldidan bir necha marta chuqur nafas olib, chiqarishlari, oʻzlarini xotirjam sezishlari lozim. Startdan keyin yuguruvchilaring etakchi guruhiga kirib olish uchun bir oz tezlashib, 30-50 m ni etarlicha tez bosib oʻtish kerak. Bu ehtiyotkorlik bilan bajariladi, qizishib ketish mumkin emas, aks holda tartibsizlik tufayli yuguruvchi oʻzi chun haddan tashqari kuchli sur‟atni tanlab oladi. Etakchi guruhdan joy egallagach, oʻzi uchun qulay, bir meyordagi yugurish sur‟atiga, odatdagi qadam tashlash va toʻgʻri nafas olish ritmiga oʻtish zarur. Yugurish vaqtida masofa belgisi yaqinida boʻlish, boshqa sportchilarga juda yaqin kelmaslik kerak, chunki bunda oyoq qaerga qoyilayotganini koʻzdan qochirish, ayni vaqtda toʻsiqlarni oshib oʻtish uchun tayyorlanishda vaqt yoʻqotish xavfi tugʻiladi. Toʻsiqlardan oshib oʻtishda nihayatda ehtiyotkor, e„tiborli boʻlish tavsiya qilinadi. Raqiblarini yaxshi kuzatib boring, ularning taktikasidan kelib chiqib yugurish suratini oʻzgartirish kerak boʻlib qolsa, oʻzingizni yoʻqotib qoymang. Raqiblariing masofani bosib oʻtish davomida bir necha bor tezlaninsh- tezlikni keskin oshirish taktikasini qoʻllashlariga tayyor boʻling. Oldinga otilib chiqqan yuguruvchilarni diqqat bilan kuzatib ulardan juda qolib ketmaslikka intiling, chunki marra oldidan ularga etib olish juda qiyin kechadi. Agar kuch zahirangiz etarli boʻlsa va zarb bilan yugurishni moʻljallayotgan boʻlsangiz, tezligingizni oshirib, yugurish sur‟atini kuchaytiring. Ammo shuni yodda tutingki, raqiblarni oʻng tomondan aylanib oʻtish bunda boshqa yuguruvchilarga halal bermaslik zarur. Agar raqiblaringiz siz taklif qilgan sur‟atga dosh berolmasalar tezlashib ulardan oʻzib keting. Agar buning iloji boʻlmasa, yaxshisi, sur‟atni biroz pasaytirib, marra yaqinida oldinga otilib chiqish uchun kuchni tejab turgan ma‟qul. Barcha tajribali sportchilar yaxshi biladilarki “oʻlik nuqta” va “ikkinchi nafas” degan tushunchalar bor. Oyoq qoʻrgʻoshindek ogʻirlashib havo yetmay qoladi – nafas olish izdan chiqadi va yugurishni toʻxtatish istagi paydo boʻladi. “oʻlik nuqta” holati oʻtib ketadi, “ikinchi nafas” ochilib, ahvol yengillashadi. Yugurish paytida yuqori va yelka kamari mushaklari zoʻriqtirilmasligiga, boʻsh qoyilishiga ahamiyat berilishi lozim. Qoʻllar harakati bir ritmda, erkin barmoqlar musht qilib tugilmagan. Nafas olishini diqqat bilan kuzatish, toʻla nafas chiqarish shart. Marraga yaqinlashganda, butun kuch zahirasini ishga solish qoʻllar bilan faol ishlab, yugurish sur‟atini imkon qadar oshirish kerak. Yugurish nihoyasiga etgach, oʻtirish mumkin emas., tezgina poyabzalni echib, 10- 15 daqiqa davomida maysa ustida yalang oyoq holda yengil yugurish, shu tarzda yurak faoliyati va nafas olishni tinchlantirish tavsiya etiladi. Poyga tugaganidan 40-50 daqiqa oʻtgach. Iliq dush qabul qilinadi., badan sochiq bilan yaxshilab ishqalanadi va kundalik kiyimlar kiyiladi. Bir soatdan keyingina ovqatlanishga ruhsat beriladi. Musobaqalardan soʻng 1-2 kun dam olinadi, soʻng yana mashgʻulotlarga kirishiladi.