Umumy dil bilimi

1. Sada sözler
2. Goşma sözler 
Sada sözler, «aklyk», «garalyk», «ynsan» we «haýwan» ýaly 
sözlerdir. Goşma sözler bolsa «ynsan bir jandardyr», «Amr akdyr» 
ýaly sözlerdir. Sada sözleriň arasynda barlyklaryň lakamy, ady 
aňladýanlary-da bardyr. Mysal üçin, Zeýd we Amr. Bulardan zadyň 
jynsyna we görnüşine görä aýrylanlar-da bar: ynsan, at, haýwan, 
aklyk we garalyk ýaly... 
Jynsyna we görnüşine görä, tapawutlanýan sada sözler ýa isim-
lere, ýa sözsoňulara degişlidir. Arapçada isimleriň we işlikleriň erkek-
lik, zenan (grammatik jyns-rod), birlik we köplük aňlatmak ýaly hä-
siýetleri bar. Aýratyn-da, işliklerde zaman kategoriýasy bar. Ol öten 
zaman, häzirki zaman we geljek zamandan ybaratdyr.
Her halkyň dilini öwrenýän dil bilimi 7 sany uly bölümden (jüz-
den) ybaratdyr:
1.Sada sözleriň ylmy;
2.Goşma sözleriň ylmy;
3.Sözleriň sada halyndaky kanunlary;
4.Sözleriň goşma halyndaky kanunlary;
5.Dürs ýazmagyň kanunlary;
6.Dürs okamagyň kanunlary;
7.Şygry dogry okamagyň kanunlary.
Many aňladýan sada sözleriň ylmy – zadyň jynslaryna we 
görnüşlerine esaslanýan, bu dile mahsus we oňa daşyndan giren 

---

21
sözleriň nadir (köplügi -newadyr. Bir dilde seýrek ulanylyp, haýsy 
hem bolsa bir ylma mahsus bolan, termin görnüşinde duşsa-da, 
gepleşik diline girmedik sözlerdir) bolanlaryny we hemmeler tara-
pyndan bilinýänlerini öwrenýär.
Goşma sözleriň ylmy – bu halk arasynda goşulyşan görnüşde ga-
bat gelýän sözleriň öwrenilişidir. Munuň düýp maksady şol halkyň 
ýazyjydyr şahyrlarynyň eserlerini we suhangöýleriniň aýdanlaryny 
nesilden-nesle geçirmekden hem-de gorap saklamakdan ybaratdyr. 
Goşma sözler uzyn, gysga, ölçegli, ölçegsiz bolup biler.
Sada sözleriň ylmynyň kanunlary, ilkinji nobatda, sesleriň (hu-