Universiteti abdullayeva shaxzoda abdullayevna askarov abror davlatmirzayevich

Prognostik - ilmiy asoslangan maqsadlarni belgilash va ta’lim-tarbiya tizimini 
rivojlantirish strategiyalarini belgilash; Tashkiliy- yangi pedagogik texnologiya, 
innovatsion shakl va vositalarni ishlab chiqish;- pedagogik tadqiqotlar natijalarini 
amaliyotga tatbiq etish; Ta'lim va maorifni yuksaltirish, milliy g'oyani ro'yobga 
chiqaradigan yangi avlodni voyaga yetkazish - davlatimizning eng muhim 
vazifalaridan biri. Bu ulug'vor vaziflarni amalga oshirish uchun 1997 yil 29 
avgustda O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining IX sessiyasida, pedagogika 
fani uchun qonuniy zamin bo'lgan "Ta'lim to'g'risida"gi Qonun, "Kadrlar 

---

14 
tayyorlash milliy dasturi" qabul qilindi va bu normativ hujjatlarda jamiyatda kamol 
topayotgan yosh avlod tarbiyasiga, o‘qituvchi kasbini egallagan shaxslarga katta 
e'tibor qaratildi.
Pedagogika fanining asosiy kategoriyalari. Har bir fanning mazmun 
va mohiyatidan kelib chiqadigan, uning asosiy tomonlarini yoritishga xizmat 
qiladigan va eng ko‘p ishlatiladigan asosiy tushunchalari bo‘ladi. Xuddi 
shuningdek pedagogika fanining ham asosiy tushunchalari -kategoriyalari 
mavjud.
Kategoriya- (yunoncha: kategoria- «ko‘rsatma», «dalil», «tushuncha») 
pedagogikada ta'lim va tarbiyaga oid jarayonlar xususiyatlarini, mohiyat-
mazmunini, shaxs va jamiyat, shaxs va guruh, shaxs va jamoa o‘rtasidagi, ta'lim 
va tarbiya, ma'naviy-ma'rifiy, axloqiy-estetik, iqtisodiy-ekologik va boshqa 
munosabatlarni aks ettiruvchi asosiy tushunchadir. Kategoriya bilish 
jarayonlarining tarixiy rivojlanishi va jamiyat tajribasi asosida paydo bo‘ldi. 
Kategoriyalar orqali inson borliqni va tevarak atrofni, ijtimoiy hayotda sodir 
bo‘layotgan voqyea-hodisalarni o‘rganadi.
Pedagogika fanining asosiy kategoriyalari shaxs kamolotini ta'minlash, ta'lim va 
tarbiya samaradorligiga erishishga qaratilgan jarayonlarning umumiy mohiyatini 
yoritadi. Eng muhim katego-riyalar sirasiga quyidagilar kiradi: shaxs, tarbiya, 
ta'lim (o‘qitish, o‘qish), bilim, ko‘nikma, malaka, kompetensiya, ma'lumot, 
shakllantirish, rivojlantirish. 
Shulardan biri va asosiysi sifatida «pedagogika» atamasidir. («Peys»- 
bola va «agogein - yetaklamoq degan ma'noni bildiruvchi yunoncha: 
«paydogogos» so‘zlaridan paydo bo‘lgan). Bugungi kunda «pedagog» so‘zi keng 
qamrovli , yangicha ma'no kasb etadi.
Pedagogikaning yana bir muhim tushunchalaridan biri «didaktika» 
kategoriyasidir. Miloddan oldingi 3-2 asrlarda qadimgi Yunonistondagi 
Fanning mohiyatini ochib beruvchi, uni taraqqiy ettiruvchi 
eng muhim, asosiy tushunchalar kategoriyalar deb 
ataladi.

---

15 
maktablarda ta'lim beruvchi kishini «didaskal» deb atashgan. «Didaktika»- 
yunoncha «didaktikos” so‘zidan kelib chiqib, «o‘qitish», «o‘rgatish», «bilim 
berish» ma'nolarini anglatadi. Qadimgi yunonlar o‘qitish faoliyatiga nisbatan 
«didasko», o‘qituvchi o‘rnida «didaskal», o‘quvchiga nisbatan «didaskale» 
atamalarini ishlatishgan. Ammo «didaktika» termini o‘zining dastlabki ma'nosidan 
ancha uzoqlashgan. Hozir bu tushunchalarning hajmi va mazmuni ancha boyigan 
va kengaygan bo‘lib, u faqat o‘qituvchining faoliyatini emas, shu bilan birga 
o‘quvchining faoliyatini, ta'limiy texnologiyalar, ta'lim metodlarini ham qamrab 
oladi.
Pedagogikaning asosiy kategoriyalari: shaxs, tarbiya, ta'lim, shakllanish,