Universiteti d. J. Urakov, R. N. Tursunov a. A. Biykuziyev

Qadimgi Misr podsholigining inqirozi. Mil. a w . XXIII asrda 
nom (yoki sepat) va davlat xizmatidagi zodagonlaming mavqeyi oshib 
bordi. Aksariyat amaldorlaming ko‘pchiligi soliq majburiyatlardan 
ozod bo‘lganlar. Davlat qudrati kuchsizlandi (6-7 sulolalar davridan), 
lekin mahalliy hokimlar-nomarxlar katta moddiy boyliklarga ega 
bo‘ldilar. Memfisdagi fir’avnlam ing hokimiyati joylarda nomigagina 
tan olinar edi. Misr zaiflashib, mamlakatda siyosiy anarxiya hukm 
surar, davlat esa bir-biriga dushman nomlarga bo‘linib ketdi. 
Qaroqchilik va ehromlami talon-taroj qilish oddiy hoi bo‘lib qoidi. 
Qadimgi podsholik davrida yagona davlatning emirilishi bilan Misr 
tarixidagi I O 'tish davri mil. a w . 2250-2050 -yillaming oxiridan 
boshlanadi. 
Davlatning 
zaiflashuvi 
keskin 
tabiiy 
o ‘zgarishlar 
cho‘llami kengayishi bilan bevosita bog‘liq edi. Nil daryosining suvi 
keskin pasayib bordi. M utaxassislaming fikricha, hosilning kamayishi, 
ochlik va ijtimoiy norozilikning kuchayishi pirovardda davlat 
tizimining yemirilishiga sabab bo‘ldi.
Mil. avv. XXII asr boshlarida Yuqori M isming markazi bo‘lgan 
Memfisda 8-sulola bilan bir vaqtning o ‘zida Nil vodiysinig o ‘rta 
qismida yangi 9-sulola hukmronlik qila boshladi. Unga Fir’avn Axtoy 
mil. avv. 2120-yilda asos soladi. Fir’avnning misrcha to‘liq ismi 
Uaxkara Xeti (yoki Xeti I) bo‘lib, Gerakleopol shahri atrofida 
mamlakatni birlashtirishga unib ko‘radi. Yangi hukmdor deyarli butun 
Misr ustidan o ‘z nazoratlarini o ‘matishga muvaffaq bo‘idi. Shu bilan
19

---

birga, Gerakleopol fir’avnlari Germopol, Fiva va bir necha 
nomlaming avtonomiyasini yo ‘qota olmadilar.
Ayniqsa, 
Yuqori 
M ism iug 
muqaddas 
shahri 
Abidosni 
Gerakleopol fir’avnlari tomonidan talon-taroj etilishi natijasida, Siut 
va Germopol nomlari ulami qo‘llab-quvvatlamay qo‘ydilar. Bunga 
javoban ular nomlami to ‘la o ‘ziga bo‘ysundirishga harakat qildi. 
Axtoy Osiyo ko‘chmanchilariga qarshi urush olib bordi. Mil. avv. Ill 
ming yillik oxirida M ism ing xo ‘jalik ahvoli mamlakatni birlashtirishni 
talab etardi. Irrigatsiya tizimi tushkunlikka uchradi, aholi orasida 
ochlik oddiy hoi bo ‘lib qoldi. Asming oxirida Fiva nomining 
hokimlari mamlakatni janubini o ‘z hokimiyatlari ostida birlashtirib, 
fir’avn unvonini (11-sulola) oldilar va shimol podsholarining jiddiy 
raqibiga aylandilar. Gerakleopollik (lO-sulola)fir’avnlardan Xeti III 
(mil. avv. XXI asr o ‘rtalari) Siut nomarxi Tefeb bilan ittifoqda Fivaga 
qarshi uzoq urush olib boradi va ulardan Abidosni tortib oladi. 
Ittifoqchilaming Nil daryosidagi floti, ularga strategik ustunlikni 
berdi. Ammo Fiva nomarxi Iniotef II (mil. avv 2118-2069-yy)ni to iiq
engib bo‘lmadi. Natijada ikki o ‘rtada sulh tuzildi. Fir’avn Xeti III o‘z 
o ‘g‘li Merikaraga, Fiva nomligiga nisbatan hurmatda bo‘lishni nasihat 
qilgan edi.