Universiteti d. J. Urakov, R. N. Tursunov a. A. Biykuziyev

Hunarmandchilik. 
Italiyada 
hunarmandchilikning 
gullab- 
yashnashi mil. a w . II-I asrlarga to ‘g ‘ri keladi. Rim va boshqa 
shaharlarda kichik ustaxonalar (ergastriyalar)da 10-20 hunarmand 
ishlar 
edi. 
Qul 
mehnatidan 
keng 
foydalanila 
boshlandi. 
Hunarmandchilikda ozod etilgan qullar mehnati ham sezilarli o ‘rinni 
egalladi. Hunarmandchilikning rivojlanishi metall, tosh, yog‘och, jun, 
teri, shisha va qurilish materiallariga b o ig a n ehtiyojni kuchaytirdi. 
Sardiniya va Ispaniyada temir qazib chiqarish keng y o ig a qo'yildi. 
Tog‘-kon va metall eritishda yangi texnik o ‘zgarishlar amalga 
oshirildi. Shaxtalar 150 m gacha chuqurlikda ishlana boshlandi.
Rimga mustamlakalardan, jumladan, Yunonistondan marmar, 
Misrdan granit olib kelinadi. Shu bilan birga, Italiyaning o‘zida 
Shimoliy Etruriyadan marmar qazib olina boshlandi. Arzon, qulay, 
mustahkam qurilish materiallariga ehtiyoj katta b o ig a n . Mil. a w . II 
asrda rimliklar bu talablami qondiradigan qurilish xomashyosi sifatida 
betonni kashf qildilar. Rimliklar pishirilgan g is h t ishlab chiqarishni 
keng y o ig a qo‘ydilar.
Rimliklar fuqarolik va injener m e’morchiligini rivojlantirib 
bordilar. Rim suv quvurlari, ko‘priklari, termalari, amfiteatrlari, 
portlar, Rimdagi ko‘p qavatli uylar m e’morchilik va qurilishning eng 
yaxshi yutuqlari asosida bunyod etiladi.
235

---

Mazkur davrda 0 ‘rtayer dengizi savdosi gullab-yashnadi. Rim, 
Puteola, 
Sirakuza eng yirik savdo 
markazlari bo‘lib qoldi. 
Kemasozlik, dengizchilik rivojlandi. 200 tonnagacha yuk ortiladigan 
savdo kemalari paydo b o id i. Dengiz savdosi bilan, hatto, savdo qilish 
man etilgan 
nobillar ham shug‘ullana boshladilar. Ular qonunni 
chetlab o ‘tib, dengiz savdosida vositachilar va o ‘zlarining ozod etilgan 
qullaridan foydalandilar.
Quruqlikdagi savdo ham katta ahamiyatga ega b o id i. Shahar va 
qishloqlar o‘rtasida mahsulot almashuv maxsus qurilgan shahar 
bozorlarida, viloyatlararo yarmarkalarda amalga oshirildi. Viloyatlar 
o'rtasida aloqalarning mustahkamlanishi Italiyada puxta qurilgan 
qurilish san’atining noyob yutuqlari b o ig a n y o ila m in g qurilishiga 
sabab b o id i. Y o ila r tosh to ‘shalgan mustahkam to‘g ‘ri chiziqda 
bunyod qilinib, a w a l Italiyaning barcha viloyatlarini, keyinchalik 
provinsiyalami qamrab oldi. Rim shahridan o iad ig an eng yirik y o ila r
Italiyaning barcha viloyatlari va undan tashqari hududlargacha 
cho‘zilib ketdi. Rim forumida oltin suvi yuritilgan ustun qo‘yilib, 
undan Italiyaning bosh y o ilarin i masofasini hisoblash boshlandi. Shu 
davrdan boshlab “barcha y o ila r Rimga olib boradi” aforizmi xalq 
orasida keng ishlatila boshlandi.