Universiteti "tasdiqlayman"

Integratsiya jarayonini shunday tasavvur qilish mumkin: bir til doirasida 
mavjud bo‘lgan ta’siri tufayli yo‘qolib boradi; masalan, televizor va radio, 
ommaviy matbuot va axborot sur’atining jadallashishi, adabiy til mavqeining 
oshishi, barcha uslublarda, adabiy tildan foydalanish integratsiya jarayonini yanada 
oshiradi, uning ta’sir doirasini kengaytiradi. Chunki har bir millat adabiy tilning 
mustahkamlanishi, boyishi uchun qayg‘uradi va shu borada sa’y – harakat olib 
boradi. Xuddi shuningdek, o‘zbek adabiy tilining yuksalishi va mustahkamlanishi 
uchun astoydil intilishimiz zarur. 
Til hamisha rivojlanishdagi hodisa sifatida boshqa tillarga o‘zaro ta’sir qiladi 
yoki tashqi ta’sirga uchraydi. Ilm-fan va texnika taraqqiyoti, savdo-sotiq, madaniy 
va maishiy aloqalar, hattoki, urush va bosqinlar ham tilga o‘z ta’sirini o‘tkazadi. 
Tillar tarixiga nazar tashalydigan bo‘lsak, tashqi ta’sir natijalarini ko‘ra olamiz. 
Masalan, hozirgi o‘zbek adabiy tilidagi aksariyat so‘zlar arabcha va ruscha-
internatsionaldir. Arablar bosqini va arab tili ta’siri, hukmronligi oqibatida 
tilimizga ko‘plab arabcha so‘zlar kirib keldi: kitob, madrasa, ma’lum, mashhur, 
maktab, domla, maktub, iymon. Arabcha leksika tilning kattagina qismini egallab 
olgan. Shuningdek, qardosh xalqlar bilan munosabat, savdo-sotiq va boshqalar 
fors-tojik, uyg‘ur, xitoy tillaridan so‘z o‘zlashtirishga asos bo‘ldi: xona, barg, 
xazon, devor, zimiston, dil xhat, kulba, shahar, siyoh; manti, lag‘mon, xonim va 
hokazolar.Chor Rossiyasining O‘rta Osiyoni zabt etishi hamda ruslashtirish 
oqibatida o‘zbek tili leksikasida, umuman butun til tizimida kuchli ta’sir sodir 
1
Содиқов А. ва б. Тилшуносликка кириш.- T., 1981.- 212-б. 

---

21 
bo‘ldi. Bolshevik, partiya, sovet, kommunizm, sotsializm singari ko‘rinishlar o‘sha 
davr neologizmlari edi. Stol, stul, papka,sumka, doska, klass, lampochka, 
ostanovka, dirijyor, muzikant, televizor va hokazo so‘zlar ommalashdi. Rus tili 
orqali inglizcha-baynalmilal so‘zlar kirib keldi: telefon, aktyor, artist, radio, 
kollektiv, ideya, obyekt va boshqalar. 
Bunday lisoniy ta’sir xususiyatlarini barcha tillarda kuzatish mumkin; 
masalan, hozirgi ingliz tili lug‘at boyligidagi so‘zlarning taxminan 30 foizigina sof 
inglizcha so‘zlar, qolganlari qardosh xalqlardan, roman, fransuz yoki italyan, sharq 
tillaridan o‘zlashgan so‘zlardir. Tillarning bir- biriga o‘zaro ta’siri tillarning