103
9-MAVZU.
TILSHUNOSLIK TARIXIDAGI YO`NALISHLAR VA
MAKTABLAR
Reja:
1.Tilshunoslikda naturalizm yo`nalishi. Avgust Shleyxer ta`limoti
2.Tilshunoslikda psixologik yo`nalish: Geyman Shteyntal va Aleksand
Afanasyevich Potebnya ta`limoti
3.“Yosh grammatikachilar” qarashlari
1.Tilshunoslikda naturalizm yo`nalishi. Avgust Shleyxer ta`limoti
Tilshunoslik alohida, mustaqil fan sifatida XIX
asrning birinchi choragida
(1816-yilda) fanlar olamiga kirib keldi. Shak-shubhasiz, tilshunoslik ham boshqa
qator
fanlar kabi tadqiqotlar, tajribalar, izlanishlar, g`oyalar,
kuzatishlar natijasi,
“mahsuli” sifatida o`zining alohida o`rganish obyektiga va tekshirish metodiga ega
bo`ldi.
Qat`iy aytish mumkinki, jahon tilshunosligi fani ham shu kungi taraqqiyot
bosqichiga yetib kelguncha uzoq
tarixiy taraqqiyot davrini, “o`sish” davrini bosib
o`tdi. U turli maktablar, oqimlar, ta`limotlar ta`sirida bo`ldi,
olimlar tomonidan
lisoniy hodisalar haqida aytilgan fikrlar qarama-qarshiligiga, til hodisalari haqida
yaratilgan juda ko`plab manbalarga “guvoh bo`ldi”, shakllandi.
Tilshunoslik tarixidagi naturalizm va psixologizm yo`nalishlari
Avgust
Shleyxer va Geyman Shteyntal nomlari va ularning ta`limotlari bilan bog`lanib,
ayni bosqich XIX asrning taxminan 50-60-yillarini o`z ichiga oladi.
Umumiy nazariy tilshunoslikning – til falsafasining asoschisi bo`lgan
Vilgelm fon Gumboldt tomonidan tilning sistema sifatida talqin qilinishi, tilning
organizm, organik bir butunlik sifatida
berilishi Avgust Shleyxer, Ferdinand de
Sossyur, Boduen de Kurtene kabi tilshunoslarning ta`limotlariga ta`sir qildi,
ularning lisoniy g`oyalarida kuzatildi.
XIX asrning o`rtalarida Yevropa tilshunosligida
Do'stlaringiz bilan baham: 
