Universiteti "tasdiqlayman"

tillarning struktural belgilarini sistemaga soladi. 

---

193 
umumiylikni aniqlaydi. Dunyodagi barcha tillardagi umumiy xususiyatlar 
universaliya deb yuritiladi. Masalan, so`zlardagi bir-ko`p ma'nolik, unli va 
undosh tovushlar, omonim, sinonimlar, urg`u, zamon, so`z turkumlari. 
Shuningdek, lingvistik tipologiya faqat bir tilga xos xususiy jihatlarni ham 
o`rganadi. Masalan, rus tilidagi rod kategoriyasi.
Lingvistik tipologiya qiyoslanayotgan tillarni umumiylik va xususiylik 
kategoriyalariga ko`ra ish olib boradi. 
Biror bir tilni o`rgangan inson shuni yaxshi biladiki, tillarda 2 jihat: 1) 
moddiy o`xshashlik (birodar, brother, bruder, brat). 2) so`zlarning grammatik 
tuzilishi, negiz yasalishida, gaplarning bir-biri bilan bog`lanishida o`xshashlik 
borligini biladi.Тipologiya qiyoslashni
taqozo qiladi. Bu metod – tillarni qiyoslab, umumlashtirib o`rganuvchi 
metod bo`lib,struktural tipologiya - til strukturasidagi umumiylikni o’rganadi.
Morfologik tasnifda tillar qarindoshlik munosabatlaridan qat'i nazar 
grammatik tuzilishi asosida 4ta asosiy guruhga ajratiladi:flektiv, agglutinativ, 
amorf (o`zak) tillar, mujassamlashtiruvchi (polisintetik) tillar. 
Tillarning morfologik tipologiyasiga bag`ishlangan dastlabki ilmiy asar 
Germaniyada 1809-yilda Fridrix Shlegel tomonidan yaratilgan. «Hindlarning tili 
va donoligi haqida» nomli asarida F. Shlegel tillarni flektiv va 
affiksal tillarga ajratadi. Uning fikricha, tillar paydo bo`lgan 
kundan boshlab, bu ikki turdan biriga mansub bo`ladi va 
shundayligicha qoladi.
1818 yilda F. Shlegelning ukasi Avgust Shlegel 
«Provansal tili va adabiyoti to`g`risida xotiralar» degan asarida 
tillarni flektiv, affiksal va amorf tillarga ajratadi. U amorf 
tillarga xitoy - tibet tillarini kiritib, ularning xususiyatlari 
to`g`risida batafsil ma'lumot beradi, flektiv tillarni esa sintetik 
flektiv tillar va analitik flektiv tillarga ajratishni tavsiya etdi.
Aka-uka Shlegellardan keyin bu masala taniqli nemis 
olimi, tilshunoslik fanining asoschilaridan biri Vilgelm Fon 
Gumboldt tomonidan har tomonlama ko`rib chiqildi. U 
tillarni 
flektiv, 
agglyutinativ, 
ajratuvchi 
(amorf), 
mujassamlashtiruvchi (polisintetik)deb nomlanuvchi to`rt 
turga ajratdi.