UNİversiteti
Nasos sarpı h’a’m naporı
Download 0.83 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- 10.3. Nasoslardın’ quwatlılıg’ı h’a’m P.J.K.
- 11.1. Oraydan qashpa nasoslardın’ du’zilisi h’a’m islew ta’rtibi
- 11.2. Oraydan qashpa nasoslardın’ tiykarg’ı ten’lemesi
- 11.3. Ko’sher nasoslar
|
10.2. Nasos sarpı h’a’m naporı Nasoslardın’ tiykarg’ı jumıs parametrlerine onın’ sarpı , naporı, suyıqlıq agımına beretug’ın quwatı h’a’m P.J.K jatadı. Nasos ta’repinen waqıt birligi ishinde jetkizip berilgen suyıqlık mugdarına onın sarpı dep ataladı. Nasos sarpı Q h’a’ribi menen belgilenedi h’a’m m 3 /c, l/s larda o’lshenedi. Nasos naporı nasostagı 1kg suyıqlıqqa beriletug’ın artıqsha energiyadan ibarat h’a’m ol to’mendegi formula menen anıqlanadı. 50
10.1su’wret
( ) ∑ ∑ + Η = + Ζ − Ζ = Η
h г 1 2 (10.1)
Bul jerde ( ) 1 2 Ζ − Ζ = Η geodeziyalıq napor yag’nıy joqargı h’a’m to’mengi rezervuarlardagı suw qa’ddinin’ geodeziyalıq belgilerinin’ ayırması;
∑ ∑
∑ + = a c h h h - sorıwshı h’a’m aydawshı quwırlardagı jog’algan naporlardın’ jıyındısı; Geodeziyalıq napor г Η geodeziyalıq sorıw biyikligi гсб Η h’a’m geodeziyalıq aydaya biyikligi габ Η dep bo’linedi. Geodeziyalıq sorıya biyikligi гсб Η - to’mengi rezervuardagı suw qa’ddinen nasos valının kosherine deyingi vertikal aralıq bolıp tabıladı.
Vakuumetrik sorıya biyikligi yaki vakumetr ko’rsetip turg’an vakuum to’mendegi formula boyınsha tabıladı:
∑ + + Η = Η
h в с б с г вак 2 2 . . . υ
(10.2) 51 Bul jerde ∑ c h - sorıwshı qubırdagı jogalgan napordın jıyındısı; в υ - vakkumometr ornatılgan qubır kesimindegi ortasha tezlik, m/s. Nasoslar ushın ruxsat etilgen vakmetrlik sorıw biyikligi olardın’ pasportlarında ko’rsetilgen boladı. Nasostı suw qa’ddinen qay quraqım biyiklikte ornatıyag’a bolatugınlıg’ın to’mendegi formula ja’rdeminde anıqlawg’a boladı
∑ − − Η = Η
h в с рух вак рух б с г 2 2 . . υ (10.3)
Geodeziyalıq aydaw biyikligi N g.a.b
–dep nasos valı ko’sherinen joqarı rezervuar suw qa’ddine shekemgi vertikal aralıqqa aytıladı. Manometrik aydaya biyikligi yaki manometr ko’rsetip turg’an artıqsha basım to’mendegi formula ja’rdeminde tabıladı.
∑
+ Η = Η g h м а б а г ман 2 2 . . υ (10,4) Bul jerde ∑
h -aydaw qubırında jog’algan naporlar jıyındısı, m;
υ -manometr ornatılgan qubır kesimindegi ortasha tezlik, m/c. 10.3. Nasoslardın’ quwatlılıg’ı h’a’m P.J.K. Napordı yag’nıy massası 1kg awırlıqqa beriletugın energiyanı bilgen h’alda, ag’ımg’a beriletugın paydalı quwattı esaplaw mu’mkin boladı:
Η = Ε γ Q n
(10.5) Bul jerde γ -suyıqlıktın salıstırma awırlıgı, kg/m; Nasos tutıngan quwat , yag’nıy nasosqa jumsalgan quwat to’mendegi formula ja’rdeminde anıklanadı:
η
102 QH т = Ν
(10.6) Bul jerde Q- nasos sarpı, l/s; N-napor, m; η -p.j.k; 102- o’lshemlerdi bir birlikke keltiretugın koeffitsient. Nasostın’ paydalı jumıs koeffitsienti P.J..K dep suyıqlıq ag’ımına berilgen paydalı quwattın’ nasostın’ dvigatelden algan quwatqa qatnasına aytıladı:
n Ν Ε = η
(10.7)
η -din’ u’lkenligi nasos kontruktsiyasına h’a’m texnikalıq jagdayına, shıgarılatugın suyıklıq tu’rine baylanıslı boladı, yag’nıy: 52
м г к η η η η =
(10.8)
bul jerde к η - ko’lemlik PJK, boslıq h’a’m salnikler arqalı suyıqlıqtın’ tamshılawı sebepli ısıraplardı esapqa aladı; г η -gidravlikalıq PJK, gidravlikalıq qarsılıqlar sebepli napor kemeyiwin esapqa aladı; м η -mexanikalıq PJK su’ykeliw sebepli bolatug’ın ısıraplardı esapqa aladı.
11-lektsiya Pa’rrikli nasoslar Reje: 11.1. Oraydan qashpa nasoslardın’ du’zilisi h’a’m islew ta’rtibi. 11.2. Oraydan qashpa nasoslardın’ tiykarg’ı ten’lemesi. 11.3. Ko’sher nasoslar. 11.4. Oraydan qashpa nasoslardın markalanıwı.
A’debiyatlar: V.V. Rıchagov, M.M.Fidiniskiy. «Nasosı i nasosnıe stantsii» M.1975 s.15- 106.
V.V.Polyakov, L.S.Skvorsov «Nasosı i ventilyatorı» M.Stroyizdat.1990, s.154-171. N.M.Doynikov i dr. «Mashinoshunoslik» Toshkent. «Uqituvchi» 1973, 148-154 b. B.V.Karasov «Nasosnıe i vozduxoduvnıe stantsii» Minsk 1990 s.7-14.
Oraydan qashpa nasoslarda napordın’ artıwına suyıqlıqtın’ jumısshı denesi arqalı suyıqlıq o’tkende payda bolatugın oraydan kashıwshı ku’shler ta’sirinde qozgalıs mugdardın’ o’zgeriwi sebepli erisiledi. Bul topardag’ı nasoslar bir basqıshlı h’a’m ko’p baskıshlı bolıwı mu’mkin.
53
11.1-su’wret Sorıwshı qubır 1 arqalı nasos jumısshı do’n’gelegi 2nin’ oraylıq bo’legine kiredi. Jumısshı do’n’geelektin’ tez aylanıwı sebepli payda bolg’an oraydan qashpa ku’sh ta’sirinde suyıqlıq do’n’gelek ga’rdishine ılaqtırıladı. Suyıqlıq jumısshı do’n’gelekten shıgıp spiral kamera 3ke kiredi, bul kamera aydaw quwırı 4ke tutasqan. Nasos iske tu’siriliwden aldın sorıwshı quwır h’a’m jumısshı do’n’g’elek suyıqlıq penen toltırıladı. Bunın’ ushın sorıwshı qubırdın’ aqırına torlı klapanlı qabıllagısh 5 ornatıladı.
Oraydan qashpa nasoslardın’ is ta’rtibinin’ teoriyalıq tsiklleri menen tanısamız. Jumısshı do’n’gelek kanallarında suyıklıq bo’leksheleri quramalı qozgalıs jasaydı- gu’rekshe boylap ilgerileme h’a’m do’n’gelek benen aylanbalı qozgalıs.Usı sebepli to’mendegi tezliklerge iyemiz: -bo’lekshenin’ aylanba tezligi 60
π = , bul jerde D-aylanıp atırgan do’n’gelek diametri; n-do’n’gelektin’ bir minuttag’ı aylanıyalar sanı; gu’rekshe salıstırg’anda bo’lekshe jılısıwının salıstırma tezligi w. Bo’lekshe qozg’alısının’ absolyut tezligi S aylanba h’a’m salıstırma tezliklerdin’ geometriyalıq qosındısına ten’ ekenliginin 11.2 su’wretten tezlikler parallelogrammasınan anıqlaw mu’mkin.
54
11.2-su’wret Jumısshı do’n’gelek jaratatug’ın tolıq napordı anıklaw ushın Bernulli ten’lemesinen paydalanamız. Suyıqlıqtın’ do’n’gelekke kiriwdegi h’a’m onnan shıg’ıwdag’ı naporları ushın 2 1
= Ζ . Jumısshı do’n’gelektin’ oraydan qashpa ku’shi ta’repinen 1kg jabısqaq emes suyıqlıqqa beriletugın salıstırma jumıs:
w w 2 2 1 2 2 1 2 − + Ρ − Ρ = Α γ
(11.1)
Ekinshi ta’repten, massası m bolgan ortalıqqa radial bagdarda dr aralıqta ta’sir etiwshi oraydan qa’shpa ku’shtin’ atqarg’an elementar jumısı:
(11.2) Bul jerde w -do’n’gelek aylanısının’ mu’yeshlik tezligi. Oraydan qashpa ku’shtin’ tolıq jumısı:
( ) ∫ − = = Α 2 1 2 1 2 2 2 2 2 r r r r mw rdr mw
(11.3)
bunda 1 1 u w r = h’a’m 2 2
w r = ekenligin salıstırma jumıs dep qabıl etsek (11.3) ten’lemesi to’mendegi ko’riniste jazıwg’a boladı:
u u 2 2 1 2 2 − = Α
(11.4)
(11.1) h’a’m (11.4) ten’lemelerdi birgelikte to’mendegishe jazıw mu’mkin: g w w g u u 2 2 2 2 2 1 2 1 2 2 1 2 − + − = Ρ − Ρ γ
(11.5)
Bernulli ten’lemesine muwapıq 1kg jabısqaq emes suyıqlıqtın’ energiyası yaki onın’ do’n’gelekke kirip h’a’m shıgıp atırg’andag’ı 2 1 Ζ = Ζ jag’dayı ushın naporı :
55
С 2 2 1 1 1 + Ρ = Η γ h’a’m g C 2 2 2 2 2 + Ρ = Η γ
(11.6)
Do’n’gelek gu’reksheleri ta’repinen 1kg suyıqlıqqa beriletug’ın tolıq energiya yaki teoriyalıq napor to’mendegishe jazıladı:
С С т 2 2 1 2 2 1 2 1 2 − + Ρ − Ρ = Η − Η = Η γ
(11.7)
(11.5) h’a’m (11.7) ten’lemelerdi birlikte qarap to’mengini alamız: g C C g w w g u u т 2 2 2 2 1 2 2 2 2 2 1 2 1 2 2 − + − + − = Η
(11.8) Suyıqlıq sheksiz ko’p sanlı gu’reksheleri bolg’an ku’shinen do’n’gelek arqaga qozg’alıp atır, yag’nıy ondagı h’a’mme bo’leksheler bir-birine u’lese traektoriya boylap jılıspaqta dep oylaymız. Bul jag’dayda 11.2.- su’wrettegi sxemag’a muwapıq do’n’gelekke kiriwden h’a’m onnan shıgıwdagı tezlikler arasındag’ı baylanıs to’mendegishe belgilenedi:
1
1 2 1 2 1 2 1 2 α Cos C u C u w − + =
(11.9) 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 α Cos C u C u w − + =
(11.10)
(11.9) dan (11.10) dı ayırıp to’mendegi ten’lemege iye bolamız: ( ) 1 1 1 2 2 2 2 2 2 1 2 2 2 1 2 2 2 1 2 α α Cos C u Cos C u C C u u w w − + − + − = − (11.11) (11.8) ten’lemesine (11.11) di qoyıp to’mendegi ten’lemeni alamız:
1 1 1 2 2 2 α α − = Η
(11.12)
(11.12) ten’leme oraydan qa’shpa nasostın’ tiykarg’ı ten’lemesi dep ataladı. Bul ten’leme Eyler ta’repinen shıg’arılg’an h’a’m onı qa’legen tu’rdegi oraydan qashpa gidravlikalıq mashina ushın qollansa boladı.
A’dette suyıqlıq do’n’gelek gurekshesine radial bag’darda 0 90 = α mu’yesh
astında tu’sedi. Demek bunda 0 1 = α
bolg’anlıqtan (11.12) ten’leme bir qansha a’piwayılasadı: g Cos C u т 2 2 2 α = Η
(11.13) 11.2 su’wrettegi sxemadan 2 2 2 2 2 β α
w u Cos C − = sonda 56
− = Η 2 2 2 2 1 1 β Cos u w g u т
(11.14)
(11.13) h’a’m (11.14) formulalarda 2 α mu’yesh qansha kishi h’a’m 2 β
mu’yesh qansha u’lken bolsa, teoriyalıq napor sonsha u’lken bolatug’ınlıg’ı ko’rinip tur. 0 2
> β bolg’anda teoriyalıq napor en’ u’lken mug’darga iye boladı. Biraq 2 β nin’ u’lkeyiwi menen gidravlikalıq jog’altıwlar biraz artıp baradı. Sonın’ ushın oraydan qashpa nasoslardın’ ja’rdemshi do’n’gelekleri 0 2
> β gu’reksheli etip sog’ıladı. İs ju’zinde h’aqıyqıy napor teoriyalıq napordan kem boladı, sebebi napordın’ bir bo’legi nasos ishindegi gidravlikalıq qurılmalardı jen’ip o’tiwde jog’aladı. Bunnan basqa da gu’reksheler sanı sheksiz bolmag’anlıqtan suyıqlıq bo’lekshelerinin’ traektoriyalarıda birdey bolmaydı. Sonlıqtan:
ε η г т х Η = Η
(11.15) Bul jerde г η -gidravlikalık PJK.( г η =0,8-0,95); ε -gu’reksheler sanı sheklengen bolg’anlıqtan napordın’ pa’seyiwin na’zerde tutatugın koeffitsient ( ε =0,56-0,84). Oraydan qashpa nasostın’ sarpı to’mendegi formula boyınsha anıqlanadı:
bC D Q 2 2 π =
(11.16)
Bul jerde b-jumısshı do’n’gelek eni ; r С 2 -absolyut tezliktin’ radial du’ziwshisi. 11.3. Ko’sher nasoslar Ko’sher nasosının’ sxeması 11,3-su’wrette ko’rsetilgen. Bunday nasostın’ korpusı 4 kelte qubırdan ibarat boladı. Qubır ishinde keme vintine uqsas jumısshı do’n’gelek 1 jaylasqan. Do’n’gelek aylang’anda suyıqlıq val ko’sheri 5 boylap qozg’alısqa keltiriledi. Usı sebepli bul nasos ko’sher nasosı dep ataladı. Suyıqlıqtın’ aylanba qozg’alıs bag’darlawshı apparat 3 ja’rdeminde ko’sher boylap qozg’alısqa keltiriledi.
57
11.3-su’wret Parrikli nasoslardın’ jetiskenlikleri: ıqsham; du’zilisi a’piwayı. Tez ju’rer h’.t.b. Olar kem naporda joqarı sarp ta’miynlew ushın qollanıladı.
Oraydan qashpa nasoslar konsol tipindegi, eki ta’repleme kiriwshi h’a’m ko’p basqıshlı nasoslarga bo’linedi. 4K -90/34 markalı nasos berilgen bolsın bunda 4 sanı 25 ese kishireytirilgen kiriwshi patrubok diametri yagnıy D=4x25=100 mm: K- h’aribi konsollı nasos degendi an’latadı; 90 sanı –m 3 /saat ta an’latılgan nasos sarpı; 34 sanı metr o’lshemindegi nasos naporıbolıp tabıladı. Eki ta’repleme kiriwshi nasoslar markası DQ r -H dep belgilenedi; bul jerde D – eki ta’repleme kiriwshi ; Q r -sarp , m 3 /saat; N-napor , metr. Ko’p basqıshlı nasoslar markası TsNSQ r -H dep belgilenedi, bul jerde TsNS – oraydan qashpa sektsiyalı nasos ma’nisin bildiredi. Mısalı TsNS 180-212 bul jerde TsNS –oraydan qashpa sektsiyalı nasos; Qr=180 m 3 /saat sarpı; N=212 m napor;
12-lektsiya Ko’lemli nasoslar Reje 12.1.Porshenli nasos du’zilisi h’a’m islew ta’rtibi. 12.2. Hawa qalpaqları. 12.3. Rotorlı nasoslar. 58
A’debiyatlar: V.V. Rıchagov, M.M.Fidiniskiy. «Nasosı i nasosnıe stantsii» M.1975 s.114- 131. V.V.Polyakov, L.S.Skvorsov «Nasosı i ventilyatorı» M.Stroyizdat.1990, s.226-243. N.M.Doynikov i dr. «Mashinoshunoslik» Toshkent. «Uqituvchi» 1973, 144-147 b. B.V.Karasov «Nasosnıe i vozduxoduvnıe stantsii» Minsk 1990 s.140-153. 12.1.Porshenli nasos du’zilisi h’a’m islew ta’rtibi Porshenli nasoslar porsheninin’ konstruktsiyasına qarap disk porshenli, plunjerli, o’tiwshi porshenli h’a’m diafragmalı nasoslar bolıp bo’linedi. 12.1 su’wrette, a da bir ta’repleme h’a’reket etiwshi disk porshenli nasostın’ sxeması ko’rsetilgen.
12.1 su’wret Bunday nasostın’ tiykarg’ı bo’lekleri to’mendegilerden ibarat: tsilindr 1, porshen 2, klapanlar 3 h’a’m 4. shtok 5, sharnir 6, krivoshipli shatunlı mexanizm 7. Porshen on’g’a qozg’alg’anda tsilindrdegi basım kemeyedi kirgiziw klapanı 3 ashıladı h’a’m qubır 8 den tsilindrge suyıqlıq kiredi. Bul jagdayda aydaw klapanı 4 jabıq boladı. Porshen shep ta’repke qaytqanda kirgiziw klapanı jabıladı h’a’m suyıqlıq ashılg’an aydaw klapanlarındagı naporlı quyaır 9 g’a qısıp shıg’arıladı. Nasos porsheni dvigatel valı menen jalg’ang’an krivoship shatunlı mexanizm menen qozg’alısqa keltiriledi. 12.1 su’wret b da plunjerli nasos sxeması ko’rsetilgen .
59
12.1 su’wret b.
Plunjer 3 ishi gewek uzın dene ko’rinisinde jasalg’an h’a’m nasos tsilindri 2 ishine belgili zazor menen ornatılgan plunjer islep atırganda tsilindr diywallarına tiymeydi, bul na’rse jeliniwdi derlik joqqa shıgaradı h’a’m nasostın’ sazlawsız ko’birek islewin imkan beredi, talap etilgen tıg’ızlıq salnik 1 ja’rdeminde ta’miynlenedi. Plunjerli nasostın’ islewi disk porshenli nasostın’ islewine uqsas boladı. Qa’legen tu’rdegi porshenli nasostın’ h’aqıyqıy sarpı to’mendegi formuladan anıqlanadı:
х Sni d Q η π 4 2 =
(12.1) bul jerde d-ptsilindrdin’ diametri, m; S-porshennin’ ju’riw jolı, m; n-krivoship valının’ aylanıw sanı yaki porshennin’ bir minuttagı barıp keliw sanı; i-nasostın’ h’a’reket sanı ( bir ta’repleme h’a’reket etiwshi nasosta i=1) к η - ko’lemli nasostın’ PJK.(ortasha -0,9).
Download 0.83 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|