UNİversiteti
Download 0.83 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- 8.2. A’piwayı qısqa h’a’m uzın trubalardın’ gidravlikalıq esaplawları
- A’piwayı uzın trubalardı gidravlikalıq esaplaw
- 8.3. Uzın trubalardın’ parallel h’a’m izbe-iz jalg’anıwı
- 9.1. Tiykarg’ı tu’sinikler
- 9.2. Torrichelli formulası. Qısılıw koeffitsienti
- Tekseriw ushın sorawlar
- 10.1. Ulıwma qollanılatug’ın nasoslardın’ klasları boyınsha bo’liniwi
|
Tekseriw ushın sorawlar 1. Shezi formulası qalay kelip shıgadı?. 2. Shezi formulasınan kelip shıg’atug’ın formulalar ne ushın qollanıladı? 3. Suw sarpı moduli qalayınsha anıqlanadı? 4. Tezlik moduli degenimiz ne onı qalay anıqlaydı? 5. Shezi koeffitsienti qalayınsha anıqlanadı?
8-lektsiya Naporlı trubalarda suyıqlıqtın’ h’a’reketi Reje: 8.1. Naporlı trubalarda suyıqlıq qozg’alısı waqtında jog’altılg’an napordı esaplaw (formulaları). 8.2. A’piwayı qısqa h’a’m uzın trubalardın’ gidravlikalıq esaplawları. 8.3. Uzın trubalardın’ parallel h’a’m izbe-iz jalg’anıwı.
A.Yu.Umarov. «Gidravlika». 235-249 betler. A.M.Bogomolov. «Gidravlika». 163-169 betler.
Naporlı trubalarda suyıqlıq qozg’alısı waqtında jog’altılg’an napordı esaplaw 1) Naporlı trubadag’ı suyıqlıq qozg’alısının’ eki tu’rli jag’dayın qarap shıg’amız.
42 Birinshi jag’day: Truba uzınlıg’ı boyınsha jog’altılg’an napor i h ge
salıstırmalı jergilikli qarsılıq % 5 ≅ ∑
h kem (az) bolsa, 0 ≅
j h dep esaplanadı. Truba uzınlıg’ı boyınsha jog’altılg’an napor
suw sarpı K moduli arqalı esaplanadı.
2 2 =
(8.1)
bunda,
J K Q = 2 2 Suw sarpı K modulli domalaq naporlı truba ushın 5 2
2 2 2 2 2 2 64 4 4 D C D D C R C K π π ω = ⋅ = = (8.2) bul jerde ∆ = = R f g C λ 8 (8.3) ∆ -gedir budırlıq, K h’a’m
λ tablitsada keltirilgen. ( )
15 . 0 1 . 0 ÷ = ∆ 1 . 5 taza polat truba ushın ( )
1 25 . 0 ÷ = ∆
2 . 5
( )
5 .
1 ÷ = ∆
Ekinshi jag’day: Jergilikli dog’altılg’an napor jıyındısı ∑ j h mug’darı i h
ge jaqın. g D l h i 2 2 ϑ λ =
(8.4) λ -gidravlikalıq su’ykelis koeffitsienti. (tablitsa-5.1, 5.2,5.3). g h j j 2 2 ϑ ξ =
(8.5) ξ -jergilikli qarsılıq koeffitsienti (4.1-tablitsa). Darsi Veysbax formulası menen h’a’r bir jeogilikli jog’altılg’an napor ushın esaplanadı.
gZ Q труба 2 ω µ =
(8.6) gH Q труба 2 ω µ =
(8.7) труба µ -suw sarpı koeffitsienti to’mendegishe anıqlanadı. 43 a) ∑ ∑ + = + = =
j l f труба D l ξ λ ξ ξ ξ µ 1 1 1
(8.8) ∑ + + = + = j f труба D l ξ λ ξ µ 1 1 1 1
(8.9)
qısqa uzınlıg’ı boyınsha diametri o’zgermeytug’ın trubalar ushın.
Suyıqlıqtın’ bir ıdıstan ekinshi ıdısqa ag’ıp shıg’ıwı. 3 2 1 l l l h h h Z + + =
(8.10) (8.10)-g’a (8.1)-degi i h qoysaq, 3 2
2 2 2 1 2 1 2 1 2 l K Q l K Q l K Q Z + + =
(8.11) 3 2 1 , ,
K K - 3 , 2 , 1 trubalardag’ı suw sarpı modulleri; 3 2
, ,
l l -uzınlıqları; Q -suw sarpı, const Q = . ∑ = 2 2 1
Q Z
bunnan ∑ = 2 1 K Z Q
(8.12)
Suyıqlıqtın’ bir ıdıstan atmosferag’a ag’ıp shıg’ıwı 44
i h H =
(8.13) g h h H сп j i 2 2 0 ϑ + + =
(8.14)
сп j h -saplawda jog’altılg’an napor. g h сп j сп 2 2 0 ϑ ξ =
(8.15) (8.15)-ni (8.14)-ge aparıp qoysaq, onda ( ) g h H сп i 2 1 2 0 ϑ ξ + + =
(8.16)
2 2 0 2 сп i g h H µ ϑ + =
(8.17) сп сп ξ µ + = 1 1
(8.18) (8.17)-ni to’mendegishe jazamız. 2 2
2 2 2 2 сп g Q l K Q H µ ω + =
(8.19) 8.3. Uzın trubalardın’ parallel h’a’m izbe-iz jalg’anıwı 1. Trubalar izbe-iz jalg’ang’anda
aralıq ushın 3 2
i i i i h h h h AB + + =
(8.20)
Ulıwma jog’altılg’an napor AB i h trubalar izbe-iz jalg’ang’anda h’a’r bir bo’lek trubalardag’ı jog’alg’an naporlardın’ jıyındısına ten’.
45
2. Trubalar parallel jalg’ang’anda
3 2 1 i i i i h h h h AB = = =
(8.21) B A AB e e i H H h − =
(8.22) A e H h’a’m
B e H lar
A h’a’m
B tochkalarındag’ı naporlar.
− = − = − =
A B A B A e e i e e i e e i H H h H H h H H h 3 2 1
(8.23)
B A AB e e i i i i H H h h h h − = = = = 3 2 1
(8.24)
Parallel jalg’alg’an trubalarda jog’alg’an napor o’z-ara ten’ boladı. (8.24)-den 3 2
2 3 2 2 2 2 2 1 2 1 2 1 l K Q l K Q l K Q h AB i = = =
(8.25) = = = 3 3 3 2 2 2 1 1 1 l h K Q l h K Q l h K Q AB AB AB i i i
(8.26)
3 2 1 Q Q Q Q = = =
(8.27)
∑ =
K h Q AB i
(8.28) 2 2 = ∑ l K Q h AB i
(8.29)
46 (8.29)-dan 3 2 1 , ,
Q Q ti tabamız. Tekseriw ushın sorawlar 1. Naporlı trubalarda suyıqlıq qozg’alısı waqtında jog’altılg’an napor qanday formula ja’rdeminde esaplanadı? 2. A’piwayı qısqa trubalardın’ gidravlikalıq esaplawları? 3. A’piwayı uzın trubalardın’ gidravlikalıq esaplawları? 4. Uzın trubalardın’ parallel jalg’anıwı? 5. Uzın trubalardın’ izbe-iz jalg’anıwı?
9-lektsiya Suyıqlıqtın’ juqa diywalındag’ı kishkene tesiklerdin’ ag’ıp shıg’ıwı Reje: 9.1. Tiykarg’ı tu’sinikler. 9.2. Torrichelli formulası. Qısılıw koeffitsienti ε , su’ykelis koeffitsienti j ξ .Suyıqlıq sarpı koeffitsienti 0 µ , tezlik koeffitsienti ϕ .
A’debiyatlar: A.Yu.Umarov. «Gidravlika». 384-391 betler. A.İ.Bogomolov. «Gidravlika». 135-149 betler.
Juqa diywaldag’ı kishkene tesik h’a’m og’an ornatılg’an tu’rli formalardag’ı qısqa trubalardan ag’ıp shıg’ıp atırg’an suyıqlıqlar xızmetin u’yreniwden tiykarg’ı maqset, usı tesikten shıg’ıp atırg’an suw sarpı, tezligin anıqlawdan ibarat. Ta’jireybelerge qarag’anda tesikten ag’ıp atırg’an suyıqlıq sarpı h’a’m tezligin diywalg’a ornatılg’an qısqa truba forması u’lken ta’sir tiynizedi. Suw o’tkiziwshi diywaldag’ı tesik kishkene dep ataladı, eger to’mendegi eki sha’rt orınlansa: 1. Suyıqlıq tezligi 0 ϑ kishkene bolsa, 0 , 4 0 ff ω Ω
(9.1)
Ω -h’a’wiz kese-kesimi maydanı; 0 ω
2. B A u u ≅
H d ′ ≤ 10 . 0 0
(9.2) A A A gH u 2 ϕ =
(9.3) 47
B B gH u 2 ϕ =
(9.4) keri jag’dayda u’lken tesik boladı. Juqa diywal dep, qalın’lıg’ı suwdın’ tesikten ag’ıp shıg’ıwına ta’siri bolmag’an diywalg’a aytıladı. Diywaldın’ ag’ım menen ushırasqan jeri ( 003 , 0 002 , 0 ÷ ) м den ko’p bolmawı kerek.
Juqa diywaldag’ı kishkene domalaq tesikten ag’ıp shıg’atug’ın suyıqlıqtın’ diywal ishki betinen en’ kishkene kesimge deyin bolg’an aralıq
0 0 5 . 0 d l ≅
(9.5)
Ag’ımnın’ en’ qısılg’an kese-kesim maydanı c ω nın’ diywaldag’ı kishkene tesiktin’ kese-kesimi maydanı 0 ω bo’liniwi, ag’ımnın’ qısılıw koeffitsienti dep ataladı h’a’m ε sha’rtli belgisi menen belgilenedi. 0 ω ω ε c =
(9.6) 1 1 − kesimnen 2 2
kesimge shekem bolg’an aralıqta jog’altılg’an napor 48
h c c f f 2 2 ϑ α ε =
(9.7)
ε
ξ
0 µ
ϕ
İdeal suyıqlıq ushın Torrichelli formulası gH с 2 ϕ ϑ =
(9.8) Tesikten ag’ıp atırg’an suyıqlıq ag’ımının’ en’ qısılg’an betinin’ tezligi. Suw sarpın anıqlaw
2 0 εϕω = (9.9) yamasa gH Q 2 0 0 ω µ =
(9.10) εϕ µ = 0
(9.11)
-Kishkene tesik suw sarpı koeffitsienti. сп j ξ ϕ + = 0 . 1 0 . 1
-Tezlik koeffitsienti Tekseriw ushın sorawlar 1. Juqa diywal dep qanday diywallarga aytıladı? 2. Torrichelli formulası qalayınsha keltirip shıgarıladı? 3. Qısılıw koeffitsienti ε qalayınsha anıqlanadı? 4. Su’ykelis koeffitsienti j ξ ni esaplaw formulasın jazıp berin’? 5. Suyıqlıq sarpı koeffitsienti 0 µ qalayınsha anıqlanadı? 6. Tezlik koeffitsienti ϕ din’ ma’nisin tu’sindirin’? 10-lektsiya Nasoslar Reje: 10.1. Ulıwma qollanılatug’ın nasoslardın’ klasları boyınsha bo’liniwi. 10.2. Nasos sarpı h’a’m naporı. 10.3. Nasoslardın’ quwatlılıgı h’a’m P.J..K.
A’debiyatlar: V.V. Rıchagov, M.M.Fidiniskiy. «Nasosı i nasosnıe stantsii» M.1975 s.4-14. V.V.Polyakov, L.S.Skvorsov «Nasosı i ventilyatorı» M.Stroyizdat.1990, s.21-27.
49 N.M.Doynikov i dr. «Mashinoshunoslik» Toshkent. «Uqituvchi» 1973, 141-144 b. B.V.Karasov «Nasosnıe i vozduxoduvnıe stantsii» Minsk 1990 s.7-14.
Qandayda bir dvigateldin’ mexanikalıq energiyasın suyıqlıq ag’ımının’ potentsial h’a’m kinetikalıq energiyasına aylandırıp beretugın h’a’m suyıqlıqtı artıksha basım menen ma’lim aralıkka jetkizip beriwge xızmet etetugın gidravlikalıq mashina nasos dep ataladı. Nasoslar sanaattın’ barlıq tarmaqlarında ken’ tarqalg’an. Ma’selen, trubalar arqalı suyıqlıq uzatıw, atızlardı suwg’arıw h’.t.basqalardı keltirsek boladı. Nasoslar ko’binese h’a’r qıylı mashina h’a’m qurılmalarda ja’rdemshi u’skene esaplanadı. Ma’selen, ishten janıya dvigatellerinde maylaw h’a’m janılgı nasosları, puw qazanlarının’ azıqlandırıw sistemasında h’.t.b. İslew tartibi h’a’m jumısshı organlarının’ konstruktsiyası boyınsha nasoslar ko’lemli h’a’m dinamikalıq nasoalar de peki tiykarg’ı toparg’a bo’linedi. Ko’lemli nasoslarda suyıqlıq o’zi iyelep turg’an ko’lemnin’ da’wirli o’zgeriwi na’tiyjesinde qozg’alısqa keledi. Bul, toparg’a to’mendegi nasoslar jatadı: -porshenli h’a’m plunjerli nasoslar (jumısshı organları ilgerileme qaytar qozg’aladı) - rotorlı nasoslar (jumısshı organları aylanba qozgaladı) -qanatlı nasoslar (jumısshı organları qaytpalı burılmalı qozg’aladı) Suw ko’teriwshi do’n’gelekler h’.t.b. Dinamikalıq nasoslarda suyıqlıq kameralarda payda bolg’an ku’sh ta’siri astında qozgalısqa keledi. Bul toparg’a to’mendegi nasoslar kiredi: -pa’rrikli nasoslar. Bul nasoslarda suyıqlık tez aylanıwshı do’n’gelek pa’rriklkri tasiri astında naporga iye boladı. Pa’rrikli nasoslar o’z na’wbetinde oraydan qashpa, dioganal h’a’m ko’sher nasoslar dep bo’linedi; -su’ykeliya nasosları .Bul nasoslarda suyıqlıq jumısshı organlardın’ kameradag’ı qozg’alısında payda boladı su’ykeliw ku’shleri ta’siri astında jılısıwg’a erisedi. Su’ykeliw nasosları vixrli, vibratsiyalı h’a’m jin’ishke ag’ımlı nasosları dep bo’linedi.
Download 0.83 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|