Uo‘K: 4(100) (075) kbk: 63. (0) R-17 Rajabov, Ravshan Jahon tarixi

3. Shimoliy Arabiston. Qadimda Shimoliy Arabiston, Suriya 
va Mesopotamiya cho‘llarining keng hududlarida odamlar ning 
asosiy mashg‘uloti chorvachilik bo‘lib, it, eshak, yirik shoxli 
qoramollar boqilgan. Bu hududda yashagan urug‘ va qabilalar 
qabilalar ittifoqi va kichik davlat birlashmalarini shakllantirdi-
lar. Ularning hokimlari Osuriya hujjatlarida «podsho» deb ata-
ladi. Qadimgi davlat birlashmalari asta-sekin harbiy san’atni 
va qo‘shinlarni shakllantirdi. Jangchilar tuyaga ikki kishidan 
minib, jang qilganlar. Arablar o‘zlarining kuchli qo‘shnilari 
Misr, Sharqiy O‘rtayer dengizi qirg‘og‘ining kichik davlatlari va 
Osuriya bilan xalqaro ziddiyatlarga tortildilar.
Mil.avv. 853-yilda Qarqara yonida bo‘lgan jangda osuri-
yaliklar arablar ham kirgan koalitsiya qo‘shinlarini tor-mor 
keltirdilar. Arablar Osuriyaning Misrga qarshi yurishida aso-
siy to‘siq bo‘ldi. Bir necha arab qabilalari Osuriya tomonidan 
bo‘ysundirildi. Arablar Osuriyaning raqiblari – Misr va Bobil 
bilan ittifoq tuzdilar. Osuriya mil.avv. VII asrning 40-yillari-
da arab qabilalarini to‘liq bo‘ysundi rishga erishdi. Yangi Bo-
bil podsholigi ham Arabiston yarim orolida o‘rnashib olishga 
urindi. Bobil podshosi Nabonid Shimoliy Arabistonning bosh 
markazlaridan biri Teymu shahrini bo‘ysundirib, uni o‘z qa-
rorgohiga aylantirdi. U bir necha qo‘shni arab qabilalarining 
shahar va vodiylarini o‘ziga bo‘ysundirdi. Mil.avv. VI asrda 
Eron davlatining kuchayishi va uning bosqinchilik yurish-

---

174
lari rejasi Arabiston yarim orolining shimoliy qismida forslar-
ning arablar bilan aloqa o‘rnatishiga olib keldi. Shartnoma 
bo‘yicha, fors podshosi Kambiz mil.avv. 525-yil Misrga yurish 
vaqtida arab nabateylari yeridan o‘tish huquqini va sahrodan 
o‘tish davrida ulardan fors qo‘shinlarini suv bilan ta’min-
lashga roziligini oldi. Arab qabilalari Ahmoniylar Eroniga bir 
yilda ming talant (30 tonna) miqdorida xiroj to‘lash majburi-
yatini oldilar. Arablar harbiy yurishlar davrida fors qo‘shin-
lari tarkibiga kiritildilar. Ular yunon-fors urushlari davri-
da fors qo‘shinlari tarkibiga kirdilar. Arablar G‘azo shahri 
uchun jangda (mil.avv. IV asr) yunon-makedon qo‘shinlariga 
qattiq qarshilik ko‘rsatdilar. Aleksandrning Misrga yurishi 
davrida arab qabilalarining ko‘pchiligi yunon-makedonlarga 
bo‘ysunmadi. Shu sababli, Aleksandr Sharqqa yurishini tu-
gatgach, unga bo‘ysunganliklarini bildirib, elchi yubormagan 
arablarga qarshi yurish qilishni rejalashtirdi. Lekin bu reja 
amalga oshmay qoldi. Arablar Rim davlati bilan ham aloqa-
da bo‘l dilar. Rimliklar mil.avv. 106-yillar atrofida Yamanga 
suqilib kirishga urindilar va Nabatey davlatini bosib oldilar.