Ушбу ы=ув =ылланма в 5140900 касб таълим (бинолар ва иншоотлар =урилиши) йыналиши быйича билим олаётган талабалар, 3-йиллик ма

Bir cho’michli yuklagichlar. Asosiy ishchi qismlari cho’mich xisoblanib, yumshatish, 
kovlash, yuklash, tashish (sochiluvchan va mayda donali materiallar) jarayonlarida 
foydalaniladi. Yurituvchi moslamalarning turi va talablariga qarab ular zanjirli va g’ildirakli 
bo’ladi. Zanjirli yuklovchilar yuqori talabdagi o’tuvchi joylarda, yerga bosim kuchi oz 
xisoblansa, g’ildirakli yurituvchi asosga ega bo’lganda katta va qulay aylanma xarakat, katta 
transport xarakatidan iborat. Bu xildagi yuklovchilarga maxsus g’ildiraklar, zanjirlar, 
yuklash uchun modifikatsiya qilingan g’ildirakli sanoat traktorlari yoki umumiy vazifadagi 
traktorlarni kiritish mumkin. (2. 20-rasm). 
2.19-rasm. Vilkali avtoyuklagich 

---

83 
Asosiy talablardan biri ularni yuk ko’tarish qobiliyatidir. Ular o’z navbatida: kichik 
o’lchamli (xajmli)-0,5 t, yengil - 06-2,0 t, o’rta 2-4 t, og’ir-4-10 t va katta yuk ko’taruvchi - 
10 t dan ortiq talabda tayyorlanadi. 
g’ildirakli asosga ega bo’lgan yuklagichlarda g’ildiraklar sharnirlar orqali bog’lanuvchi 
ikkita yarim ramalarni bog’lanishidan tayyorlanadi. Bu esa o’z navbatida yuklash-tushirish 
ishlarini qisqa qaytishlarda va burilishlarda tez va oson bajarishga olib keladi. Sanoat 
traktorlarini modifikatsiyalashgan yuklovchilari ularni o’zlariga xisob etilib, yuklagich 
qismini shu traktorga o’rnatiladi. 
Zanjirli va g’ildirakli yuklagichlarni kuch uzatmalari va maxsus g’ildiraklari 
suyuqlik yordamida mexanik boshqarilib, uchta tezlik o’zgaruvchi uzatmalar korobkasi 
orqali bajariladi. 
Tushirish 
usuliga 
qarab 
yuklagichning ishchi qismlari: oldingi 
tomon bilan yuk tushuruvchi (frontal 
yuklagich), yon tomon bilan yuklagich 
(yarim 
buriluvchi 
yuklagich), 
orqa 
tomon 
bilan 
tushiruvchi 
(tashlab 
yuklagich) 
bo’ladi. 
Eng 
ko’p 
ishlatiladigan 
turlaridan: 
oldingi 
tomon bilan yuk tushuruvchi va yon 
tomondan yuklagich bo’lib, g’ildirakli 
va 
zanjirli tayanchlarda xarakatlanadi va suyuqlik yordamida ishlovchi uzatmalar orqali boshqariladi. 
Asosiy qism cho’michdan tashqari bir 
cho’michli yuklagichlarda yuklovchi 
moslamalar bajariladigan ish turiga
qarab almashtiriladigan yoki osib 
qo’yiladigan xolatda tayyorlanadi. Bir cho’michli yuklagichlarni texnik ish unumdorligi 
ishlov berilayotgan materialni fizik xolatiga va sharoitiga bog’liq bo’ladi. Sochiluvchi 
material bo’lsa (m
3
/soat) quyidagicha topiladi. 




T
P
ц
H
Т
k
k
t
k
q
П




/
3600
bunda: q - cho’mich sig’imi,
m 
H
k
- cho’michni to’lishini xisobga oluvchi koeffitsient;
Р
k
- yumshatilish koeffitsienti; 
Т
k
- ma’lum sharoitlarda aniq sharoitni xisobga oluvchi (0,85-0,90) 
koeffitsient. 
Agar donador yuklar bo’lsa, texnik unumdorlik (t/soat) 




T
ö
Ò
k
t
G
Ï
/
3600

bunda: 
G - yuklagichning yuk ko’tarish qobiliyati, t. 
Texnik ish unumdorligi mashinaning eng chegaraviy imkoniyatidir, bu ko’rsatkichdan 
ortiq bo’lishi mumkin emas. Xozirgi vaqtda zamonaviy bir cho’michli yuklagichlarni kuch 
qurilmasi quvvati - 900 kVt gacha borib, asosiy cho’mich sig’imi-
10 m
3
gacha boradi.