Ushbu to‘plam muallifning ko‘p ylllik pedagogîk ish tajribasining

O 'ng 
O ’rta 
Chap
, y \
; / \
O rta 
Chap O ng 
Chap O ng 
O ’rta
Chap O ’rta Chap 
O ’ng O ’rta 
O ng
67

---

D em ak, Ivanushka b irin ch i xonadan chap 
eshikdan, ikkinchi xonadan o ‘ng eshikdan va 
uchinchi xonadan o‘rtadagi eshikdan chiqsa, boqqa 
chiqishini mantiqan to ‘g ‘ri topgan.
9. Javobni umumiy m ulohaza yuritish orqali 
topishga harakat qilamiz:
D e h q o n d a 24 s o ‘m d an k am p u l b o r lig i 
tushunarli, aks holda uning puli tugab qolm as 
edi, y a ’ni boshqa so ‘z bilan aytganda, dehqonda 
boshidan «m ablag‘ kam» b o ‘lgan. Pulning ikki 
baravar ortishi bilan, yetishm ovchilik ham ikki 
baravar ortgan, uchinchi m arta pul ikki baravar 
o rtg a n d a y e tish m o v c h ilik 24 s o ‘mni tash k il 
qilgan.
D em ak, y e tish m o v c h ilik 24 : 
8
= 3 s o i n
b o ig a n . Dastlab dehqonning cho‘ntagida 2 4 - 3
= 
2 1
so ‘m boigan.
10. 9-masalaga qarang
11. Shahzoda Ivan 21 kishini yertoiada ushbu 
ko ‘rinishda joylashtirgan:
68

---

27 k ish in i y e r to ‘laga u sh b u k o ‘rin ish d a 
joylashtirgan:
Bundan boshqa joylashtirish usullarini o ‘zingiz 
o ‘ylab toping.
12. 
U ylar ushbu rasm dagidek joylashsagina 
ikkita uyga dushm an tashqaridan hujum qila 
olmaydi. Bu yerda 10 ta uy podsho istaganidek
69

---

joylashgan, ya’ni beshta devoming har biri to‘rtta 
uyni tutashtirgan.
13. Y o‘lovchi o ‘zining tuyasini ham 17 ta 
tuyaga q o ‘shib, 18 ta tuyaning yarmini, y a ’ni 9 
tasini katta o ‘g ‘ilga, uchdan birini, y a’ni 
6
tasini 
o ‘rtancha o ‘g ‘ilga va to ‘qqizdan biri - 
2
tasini 
kenja o ‘g ‘ilga berib, o ‘zining tuyasiga o ‘tirib 
jo ‘nab qolibdi.
14. M e’rosni bo‘lib olishda xato vasiyat qilgan 
ota tomonidan yuz bergan. U j , j , j sonlarining
19
yig‘indisi 
2
q ga teng boiishini e ’tibordan chetda 
qoldirgan.
70

---

15. 
Ochko‘z boy birinchi yuz ming so ‘mga 1 
tiyin, ikkinchi yuz ming so ‘mga 
2
tiyin, uchinchi 
yuz ming so ‘mga 4 tiyin, to ‘rtinchi yuz ming 
so ‘mga 
8
tiyin, beshinchi yuz ming so ‘mga 16 
tiyin va h.k. o ‘n beshinchi yuz ming so‘mga 163 
so‘m 84 tiyin to‘lagan.
Bu esa 1+2+4+...2 I4=16384 y ig ‘indini topish 
demakdir.
Xuddi shunday yigirm anchi yuz ming uchun 
5242 so‘m 
88
tiyin, yigirm a birinchi yuz ming 
uchun 10485 so‘m 76 tiyin va h.k. o ‘ttizinchi kuni 
boy y o io v ch ig a l+2+4+8+...229=5368709 so ‘m
1 2
tiyin bergan.
B o y n in g ja m i y o ‘lo v c h ig a b erg an p u lin i 
h iso b la sh u ch u n u n in g b irin ch i k u n d an to 
o ‘ttizinchi kunigacha har kuni to iag an pullarining 
(bularni o ‘zingiz hisoblab toping) y ig ‘indisini 
topamiz.
Bu 10737418 s o ‘m 23 tiyinni tashkil qiladi 
(ya’ni 10 million 737 ming 418 so ‘m 23 tiyin).
Y o‘lo v ch i esa b o y g a h ar kuni yuz m ing 
s o ‘mdan o ‘ttiz kun davom ida 100.000 • 30 = 
3000000 so‘m bergan.
Shunday qilib, yo ‘lovchi sarf qilgan 3 million 
so ‘m 10 mln 737 ming 418 so‘m 23 tiyin b o iib
qaytib kelgan.
71

---

17. C hap to m o n d a g i se k to rd a jo y la s h g a n
yuzalarning va yarim doira yuzining y ig ‘indisi 
qalqonning yuziga teng ekanini e ’tiborga oling.
18. Birinchi ayolning har bitta olmasi 5 so‘mdan 
to ‘g ‘ri kelib, u 150 so ‘m ja m g ‘arishi kerak edi. 
Ik k in c h i ay o ln in g esa h ar b itta olm asi 20/3 
so‘mdan b o iib , u 
2 0 0
so ‘m jam g ‘arishi kerak edi. 
Ikkala ayol olmalami qo ‘shgandan keyin har bir 
olmaning bahosi 
6
so ‘mdan to ‘g ‘ri keldi. Bu esa 
birinchi ayol uchun har bitta olmadan 
1
so‘mdan 
foyda b o ‘lsa, ikkinchi ayol uchun esa har bitta 
olma uchun 2/3 so‘m zarar ko ‘rishdir.
Shunday qilib, 3 0 3 0 = 3 0 - 2 0 = -1 0
Mana 10 so‘m qayerdan kelib qolgan.
M asalaning ikkinchi qism ini yechish uchun 
shunga o ‘xshash mulohaza yuritiladi.
19. Devomi ikki xil usul bilan qurish mumkin.
I usul
72

---

II usul
20. 
0 1
aq a rg ‘a yozuvchining yashil rangdagi 
uyida yashaydi. Masalani mantiqiy fikrlab yechish 
usuli ushbu jadvalda bayon qilingan:
73

---

Uy rangi
Sariq
Ko‘k
Qizil
Oq
Yashil
uyda
yashaydi
Tanqidchi
Shoir
Muharrir
Jumalist
Yozuvchi
ertalabki
nonushtada
ichishadi
Choy
Kakao
Sut
Sok
Kofe
Harakatlanish
vositalari
Velosiped
Motosikl
Avtomobil
Piyoda
Qush
Chittak
Kanareyka
Bedana
To‘tiqush 01aqarg‘a
21. 
P o lk o v n ik ta la b q ilg a n so q c h ila rn i 
joylashtirish tartibi:
General talab qilgan soqchilarni joylashtirish 
tartibi:
74

---

3
1
3
1
1
3
1
3
22. 
Rahim, K arim , A sadbek va A libeklarni 
kuchlarining kattaliklarini shartli ravishda mos 
h o ld a A , A , A , A — deb b e lg ila y lik . 
Masalaning mazmuniga ko ‘ra:
A >A +A 
(1)
A
2
+ a '= A 3+A 
(2)
A z+ A '< A
3
+A
2
(3)
(1)d an A
2
> A 4ekani kelib chiqadi.
(
2
) bilan (.3) ni qo‘shib,
A +A +A +A >A +A +A +A
2A‘>2A , A >A 
ni hosil q
2
ilamiz.
(3)'dan (2) ni ayirib, A -A >A -A
A >A ekanini topamiz
.3
2
3 
2.
Yuqondagilami umumlashtirsak A >A >A >A 
ekani kelib chiqadi.
Demak, Asadbek barchadan kuchli, undan keyin 
Karim, undan keyin Rahim, undan keyin Alibek 
turadi.
75

---

23. Aytaylik, so‘ralayotgan paytda vaqt x bo‘lsin, 
bu yarim kechadan beri x soat o‘tganini bildiradi. 
U holda yarim kungacha (12-x) soat qoladi.
2 
60
S h artg a k o ‘ra, 
1 2
- x + y x=x, x= -g- soat.
Shunday qilib, so ‘ralgan paytda vaqt 7 soat 30 
minut b o ig an .