Uslubiy ko‘rsatma t oshkent 2020 Tuzuvchilar: Mamarasulova F. S., Karimov R. Ch. «Elektr ta’minoti ishonchliligi»

m	0	1	2	3
4
	1	2	28	56	70
	0,864752	0,126806	0,008135	0,000298	0,000006
m	5	6	7	8
	56	28	8	1
	0,0000001	9,18·10^-10	4,81·10^-12	1,10·10^-14

5.3.Mustaqil bajarish uchun mashqlar
2-misol. Elektr stansiyaga bir tipli n generatori o‘rnatilgan.
Talab qilinadi: 1) m generatorining yaroqlilik ehtimolligini aniqlash;
2) ishlayotgan generatorning m sonining tasodifiy qiymatini aniqlash. Bitta to‘xtab qolgan generatorni q deb qabul qilish kerak.
Masalaning berilishi: Elektr stansiyada bir tipdagi n generatori o‘rnatilgan. 5.1-jadvaldagi variantlar asosida: ; ;


3-misol. Sxemada bir tipli n rele ishlamoqda.
Talab qilinadi: 1) m relening yaroqlilik ehtimolligini aniqlash;
2) ishlayotgan relening m sonining tasodifiy qiymatini aniqlash. Bitta to‘xtab qolgan releni q deb qabul qilish kerak.
Masalaning berilishi: Sxemada bir tipli n rele ishlamoqda. 5.1-jadvaldagi variantlar asosida: ; ;


4-misol. Energotizimda bir tipli n transformator ishlamoqda.
Talab qilinadi: 1) m transformatorning bir vaqtning o‘zida ishdan chiqish ehtimolligini aniqlash;
2) ishdan chiqqan transformatorning m sonining tasodifiy qiymatini aniqlash. Bitta to‘xtab qolgan transformatorni q deb qabul qilish kerak.
Masalaning berilishi: Energotizimda bir tipli n transformator ishlamoqda. 5.1-jadvaldagi variantlar asosida: ; ;


5-misol. Komplekt taqsimlovchi qurilmada bir tipli n o‘chirish moslamasi o‘rnatilgan.
Talab qilinadi: 1) m o‘chirish moslamasining yaroqlilik ehtimolligini aniqlash;
2) ishlayotgan o‘chirish moslamasining m sonining tasodifiy qiymatini aniq-lash. Bitta to‘xtab qolgan o‘chirish moslamasini q deb qabul qilish kerak.
Masalaning berilishi: Komplekt taqsimlovchi qurilmada bir tipli n o‘chirish moslamasi o‘rnatilgan. 5.1-jadvaldagi variantlar asosida: ; ;
5.2-jadval

№ variant	n	m	q	№ misol
1.	8	0-8	0,018
2.	10	0-10	0,021
3.	6	0-6	0,012
4.	7	0-7	0,016
5.	8	0-8	0,017
6.	9	0-9	0,019
7.	7	0-7	0,013
8.	10	0-10	0,014
9.	9	0-9	0,015
10.	6	0-6	0,009

Eslatma: n, m, va q parametrlari variantlarga asosan 5.2-jadvalda keltirilgan.


Nazorat savollari:
1. Tasodifiy o‘lcham deb qanday o‘lchamlarga aytiladi.
2. Diskret tasodifiy o‘lcham deb qanday o‘lchamlarga aytiladi.
3. Beto‘xtov tasodifiy o‘lcham deb qanday o‘lchamlarga aytiladi.
4. Diskret tasodifiy o‘lcham uchun ishonchlilik nazariyasini Puasson taqsimotiga qo‘llashni tushuntiring.
5. Diskret tasodifiy o‘lcham uchun ishonchlilik nazariyasini Bernulli taqsimotiga qo‘llashni tushuntiring.
6. Binomial taqsimot (Bernulli taqsimoti) deb qanday taqsimotga aytiladi.
7. Tasodifiy o‘lchamning son bilan ifodalangan xususiyatini tushuntiring.
8. Tasodifiy o‘lcham dispersiyasini tushuntiring.


6-AMALIY MASHG‘ULOT
ELEKTR TA‘MINOTINING ISHONCHLILIK TIZIMINI
HISOBLASH USULI

Reja:
6.1.Nazariy qism.

6.2.Mаsаlаlаrni yechish uchun misоllаr.
6.3.Mustаqil bajarish uchun misоllаr.


Amaliy mashg‘ulotning maqsadi: Talabalarga elektr ta‘minotining ishonchli-lik tizimini hisoblash usuli haqida ma‘lumot berish. Elektr ta‘minotining ishonchlilik tizimini hisoblash usuli haqida talabalarda amaliy ko‘nikma hosil qilish.


6.1.NAZARIY QISM
Iste‘molchi elektr ta‘minoti tizimining ishonchlilik variantlarini hisoblashlarni taqqoslash mumkin. Bunda iste‘molchi ikkita manbadan, ya‘ni IES va tuman podstansiya energotizimlaridan ta‘minlanadi. Har bir tizim barcha kerakli quvvatlarni o‘tkazishi mumkin (6.1-6.2-rasmlar).
Ikki usul uchun iste‘molchini elektr ta‘minlash tizimi ishonchliligini aniqlash mumkin:
a) tizim elementlarining ataylab o‘chirilishi e‘tiborga olinmaganda;
b) tizim elementlarining ataylab o‘chirilishi e‘tiborga olinganda.
Hisoblashda yoqilgan elementlar tizimi vaqt bo‘yicha ataylab o‘chirish bilan birga olinadi. Foydalanish manbaini ishonchliligi hisobga olinmaydi.
Elementlar holati ishonchliligining o‘rtacha mohiyati bo‘yicha hisobga olinadi. To‘xtamay ishlash va elementlarning tiklanish vaqtini eksponensial qonun taqsimoti deb hisoblaymiz.
Variantlarga asosan misollarni hisoblash uchun kerakli ma‘lumotlar 6.2-jadval-da keltirilgan. Topshiriqlarni bajarish jarayonida quyidagi topshiriqlarni bajarish tavsiya etiladi:
1. Tizimning ikki varianti uchun iste‘molchi elektr ta‘minlanishining element-lar usuli parametrining mohiyatini asoslash;
2. Iste‘molchi elektr ta‘minlanishi usulining ikki varianti uchun ishonchlilik bo‘yicha hisoblash tizimini tuzish;
3. Tizimning har bir elementi bo‘yicha ma‘lumotnoma ko‘rsatkichlarining ishonchliligini ko‘chirish;
4. Har bir ishonchlilik bo‘yicha hisoblash tizimi elementlarining avariya holati va rejaviy turib qolishini aniqlash;
5. Har ikki tizim uchun iste’molchi elektr ta‘minoti umumiy ishonchlilik usulini ekvivalent usulda aniqlash:
a) tizim elementlarining ataylab o‘chirilishi e‘tiborga olinmaganda;
b) tizim elementlarining ataylab o‘chirilishi e‘tiborga olinganda;
6. Iste‘molchi elektr ta‘minotining har ikki varianti uchun bir yilda iste‘mol-chiga o‘rtacha elektr energiya ajratilmaganligini aniqlash.
7. Xulosa qilish.