Узбекистан республикаси олий ва урта махсус таълим вазирлиги


П. УЦУВЧИЛАРНИ ТЕХНОЛОГИЯ ТАЪЛИМИДА


Download 1.95 Mb.
Pdf ko'rish
bet6/9
Sana14.04.2023
Hajmi1.95 Mb.
#1357673
1   2   3   4   5   6   7   8   9
Bog'liq
китоб

22


П. УЦУВЧИЛАРНИ ТЕХНОЛОГИЯ ТАЪЛИМИДА 
х а л к
; МИЛЛИЙ ХУНАРМАНДЧИЛИГИ 
к а с б л а р и г а
ЙУНАЛТИРИШДА УКУВ МАШГУЛОТЛАРИ
Умумий урта таълим укувчиларининг маънавий
маданий кадриятлардан фойдаланишда ха кдндай 
укув-тарбиявий тадбирлар психологик, педагогик, ди­
дактик максадларга асосланган холда олиб борилиши 
лозим. Укув-тарбиявий тадбирлар укувчиларнинг кел- 
гуси хаётига, самарали мехнат фаолиятига ва турли 
касб-хунарларнинг асосларини эгаллаб боришларига 
ахамияти ва имконияти бенихоя каттадир.
Укув-тарбиявий тадбирлар деганда, умумий урта 
таълим макгаблари, кушимча таълим-тарбия муасса- 
салари, давлат, хусусий, ишлаб чикариш корхоналари, 
махалла жамоатчилик орасида укувчилар иштирокида 
укув режалари асосида бир неча фанларга таянган хол­
да ташкил этилиб, утказиладиган ижтимоий фойдали 
машгулотлар мажмуи назарда тутилади [4.8; 4].
Бундай укув-тарбиявий тадбирларнинг кулайлик то- 
монларидан бири шундан иборатки, ажратилган вакт- 
ни, машгулот утказиладиган жойни, катнашувчилар со- 
нини, максади ва вазифаларини белгилаш аксарият хол- 
ларда укувчилар ва укитувчиларнинг ихтиёрида булади. 
Даре машгулотларининг ташкил этилишида эса, максад 
ва вазифаларидан ташкари, тузилиши мактаб умумий 
укув режасига, даре жадвалига, кунлик укиш тартибига 
катъий буйсуниши талаб этилади. Утказиладиган барча 
укув-тарбиявий тадбирлар мактаб укув-тарбиявий жа- 
раёнининг ажралмас кисми хисобланиб, у укувчилар­
нинг буш вактларини махсулли, мазмунли утказишдан 
ташкари, таълим-тарбиянинг маълум бир йуналишла- 
рини ривожлантиришга хизмат килади.
Укув-тарбиявий тадбирларнинг ахамияти, мохия- 
ти ва самараси даре жараёнида укитиладиган, уткази­
ладиган машгулотларникидан кам эмас. Умумий урта 
таълим макгаблари укувчиларини технология ва касбга 
тайёрлашга оид назарий билим, амалий куникма ва ма-
23


лакалари турли унумли технологик жараён шаклларида 
бевосита инггирок этишларида мустахкамланиб бори- 
лади. Профессор А.Хужабоев рахбарлигида яратилган 
“Узбекистон Республикаси умумий урта таълим мак- 
табларида мехнат таълими ва касбларга йуналтириш” 
Концепцияси лойихасида бу соха буйича укув-тарбия- 
вий тадбирлар (синфдан ва мактабдан танщари ишлар) 
нинг турлари тугрисида хуйидагилар баён этилган:
Мехнат турлари; хомийлик ва оталик корхонала- 
ри негизида ташкил этиладиган амалий машгулотлар: 
мактаб кооперативлари, кичик ва хушма корхоналарда 
ишлаш, мехнат амалиётида хатнашиш, турли хил мулк- 
чилик шаклларидаги ишлаб чщ ариш корхоналарига 
саёх,атлар ташкил этиш, инхнат байрамлари, анжуман- 
лари, кургазмалари ва шу кабиларни ташкил этиш, бо- 
лалар богчалари, ногиронлар, кексалар ва фахрийларга 
мехрибонлик амалий ёрдами курсатиш, хомийлик ва 
оталик ташкилотларининг мавсумий иишарига ёрдам 
бериш, “яшил” ва “зангори” хурикчилар уюшмалари 
ишида хатнашиш, оилавий, хусусий корхона ва фермер 
хужаликлари ишида инггирок этиш, оивлавий касб-ху- 
нар сулолаларини давом эттириш, якка тартибдаги ёл- 
ланма мехнатда иштирок этиш, ухувчиларнинг ёзги 
мехнат ва дам олиш оромгохдарини ташкил хилиш ва 
бошхалар [2.3.1; 12].
Умумий урта таълим мактаблари педагогик жамоаси 
етакчилигида угказиладиган ухув-тарбиявий тадбир­
лар, энг аввало, тарбиявий ва таълимий махсадларда 
йуналтирилмоги ва ухув муассасасининг йиллик, ярим 
йиллик, ойлик, хафталик 5^хув ва ташкилий ишлар ре- 
жасига мос тушмоги лозим.
Ухувчиларни технология таълими ва касбга тайёр- 
лашни такомилланггиришда кенг хулланилиб келина- 
ётган ва ханузгача узининг илмий, тарбиявий ва ри- 
вожлантирувчилих ахамиятини йухотмаган, педагогик 
жихатдан самарали булган шаклларидан бири, бу туга- 
рак машгулотлари.
24


Р.Х,.Джураев, У.КДолипов ва Ш.С.Шариповлар то- 
монидан нашр этилган монографияда касбга йуналти- 
ришга асосланган дарсдан ташуари машгулотларни уч 
турга ажратишади: 1-тугарак машгулотлари; 2-оммавий 
шаклдаги дарсдан ташуари машгулшлар; 3-ууувчилар- 
нинг мехнат бирлашмалари.
Муаллифлар тугарак машгулотларини турт уисмга 
ажратишади: 1-ууув фанлари билан боглиу тугараклар 
(ууув фанларига дойр, фанлараро, ууув фанларидан 
ташуари); 2-техник ижодкорлик тугараклари (тайёрлов 
техника, фан-техника, спорт-техника); 3-ишлаб чиуа- 
риш техник тугараклари; 4-бадиий-амалий тугараклар- 
гаажратади [2.2.3; 104-110].
Шунингдек, тадуиуот ишида халу милл ий уунарманд- 
чилиги соуаларининг косибчилик, маусидузлик, кунчи- 
лик ва пичоучиликка оид тугарак ипшгулотлари бади- 
ий-амалий тугараклар жараёнида ташкил этилди.
Юуорида номлари келтирилган муаллифлар “Бади- 
ий-амалий тугараклар”га ууйидагича таъриф беради: 
“Бадиий-амалий тугараклар мамлакатимиз мустауил- 
ликка эришгач, кенг эътибор берилиб келинаётган мил- 
лий уадриятларимизга асосланган халу уунармандчи- 
лиги билан узвий боглиу уолатида амалга оширилади” 
[2.2.3; 108].
Технология ва касбга тайёрлаш йуналишлари буй­
ича ташкил этиладиган амалий, ижодкорлик ва ишлаб 
чиуариш тугараклари ууувчиларнинг уизиуиш, инти- 
лиш ва уавасларига мувофиу уолда умумий урта таъ­
лим мактаблари, мактабдан ташуари таълим-тарбия 
муассасалари уамда ууув-ижодий марказларида таш­
кил этилади. Шунингдек, ууувчиларнинг умумижодий 
марказларида ташкил этилиб, уларнинг умумилмий 
ва касбга йуналтирилган билимларини кенгайтириш, 
чууурлаштириш ва такомиллаиггиришга хизмат уилади.
Технология таълими ва касбга тайёрлаш йунали­
шлари буйича ташкил этиладиган тугаракларнинг даре 
машгулотларидан ууйидаги фару ва уулайликлари бор- 
лиги кузатилади:
25


1. 
Даре машгулотлари жараёнида бир хил ёшдаги 
укувчилар укишади. Тугарак машгулотлари жараёнида 
эса, турли хил ёшдаги (2-3 ёш фаркди) укувчилар би- 
риктирилиб укитилиши мумкин. Чунки тугарак машгу- 
лотларини укувчиларнинг узлари, уз кизикиш, инти- 
лиш ва хохишларига кура, танлайдилар хамда машгу- 
лотларда иштирок этадилар.
Ушбу тугаракларнинг тарбиявий ахамияти шундан 
иборатки, каста ёшли укувчилар кичик ёшдагиларнинг 
олдида намунали хулк-атворли булишига хамда на- 
зарий ва амалий машгулотлар жараёнида кичик ёшли 
укувчиларга каста ёшдагилар урнак, билимли, масъу- 
лиятли хамда уз махоратларини курсатишлари керак 
булади. Аксинча, намунали хул хини кэфсатиша олиш- 
маса, улар уз укаларининг олдида уялиб, кизариб, уз 
ХУрматларининг йуколишига сабаб булишади.
2-Технология ва касбга тайёрлаш й}шалишлари 
буйича ташкил этиладиган тугаракларга 7-9, 10-12, 13- 
15 ёшдаги болалар кабул килиниши мумкин:
а) дастлабки боскич - кичик гурух;
б) асосий боскич - урта гурух;
в) якуний боскич - каста гурух.
3. 
Даре машгулотлари мактаб укув режаси, даре 
жадвали, (белгиланган) курсатилган вакти, даре хонаси 
кабилар белгиланган тартибда амалга оширилади. Ту­
гарак машгулотлари эса, мактаб укув жадвалида курса­
тилган жойи ва вактига уйгунлашган холда укитувчи ва 
укувчилар белгиланган жойда ва уларнинг имкониятла- 
ридан келиб чикиб, улар курсатган вактларда зпгказили- 
ши мумкин.
Тугарак машгулотлари факат мактабнинг синф хо- 
наларида эмас, балки укув лабораториялари, устахона- 
лари, укувчилар саройлари, ёшлар ва усмирлар ижод- 
корлик уйлари (марказлари) оталик, хомийлик корхона- 
лари, ишлаб чикариш цехлари, автомобиль ва трактор 
саройлари, уйингохлари ва тажриба-синов (хайдов) 
майдонларида ташкил этилиши, тугарак машгулотла- 
рининг моддий-техникавий, хом ашё, материал. Асбоб- 
ускуна, станок ва курилмалар базасини мустахкамлайди.
26


Куйида умумий урта таълим мактабларида укитила- 
ётган технология таълими ва касбга йуналтиришнинг 
жорий этилаётган йуналишлари келтирилади:
1. Ёгоч, металл ва газламага шипов бериш.
2. Озик-овкат махсулотларига ишлов бериш.
3. Касбга йуналтириш.
4. К,ишлок хужалик мехнати.
5. Халк миллий хунармандчилигининг турли сохала- 
ри укувчиларнинг кизикиш ва кобилиятларини хисобга 
олган холда киритилади.
Тугараклар ташкил этилган умумий урта таълим 
мактаблари ва мактабдан ташкари муассасаларда мил­
лий, махаллий хусуеиятларни эътиборга олган холда, 
машгулотларни укув-услубий, моддий-техникавий ва 
мутахассис-ходимлар таъминотини хисобга олиб, уни 
ташкил этиш назарда тутилмоги лозим.
Тугаракларни технология ва касб таълими йуналиш- 
ларини эътиборга олган холда, куйидаги сохалар буйи- 
ча тузишни тавсия этиш мумкин:
1. Турли хил буюм, нарса ва курилмаларнинг кичрай- 
тирилган нусхаларини ясаш - моделчилик тугараклари:
1 ) авиамоделчилик;
2) автомобилчилик;
3) судомоделчилик;
4) кишлок хужалик техникасини моделлаштириш;
5) ракеталарни моделлаштириш каби.
2. Турли хил харакатланувчи курилмалар, мослама- 
лар ясаш ва уларнинг сифатини маълум мусобакаларда, 
кургазмаларда намойиш этиш - хаваскорлик тугаракла­
ри:
1) радиохаваскорлик;
2) телехаваскорлик;
3) фотохаваскорлик;
4) автохаваскорлик каби.
3. Халк хужалигининг турли хил сохалари буйича - 
ёш мохир мутахассислар тайёрлаш тугараклари:
1) ёш тикувчи; 
8) ёш тукувчи;
2) ёш дурадгор; 
9) ёш модельер;
27


3) ёш тракторчи;
4) ёш киномеханик;
5) ёш богбонлар;
6) ёш котиба;
10) ёш чевар;
11) ёш дизайнер;
12) ёш фермер;
13) ёш чорвадор каби.
7) ёш иш юритувчи;
4. 
Халк миллий хунармандчилигини урганишга оид 
тугараклар:
Тугараклар ишини ташкил этишда машгулотлар- 
ни бевосита ишлаб чикаришга мосланггирилган таби- 
ий шароитларда, амалий-мустакил фаолиятини кенг 
тараххий этгирган холда, мехнат усуллари, асбобла- 
ри, жихозлари ва машкдари хилма-хил буладиган хо- 
латларини танлаш керак. Машгулотлар купрох ама- 
лий ишларни бажариш рз^хида булиши, назарий йул- 
йуриклар эса, фахат кириш кисмида 10-15 дакикадан 
ошмаслиги, таълимнинг кургазмалилик, тушунтириш, 
шахсий намуна курсатиш, намойиш этиш ва мустахил 
ишлаш услубларидан фойдаланиш лозим. Буюмларни 
чиройли, нафис, озода, пардозланган, буялган (агар, мо- 
делчилик, хунармандчилик ва хаваскорлик гурухи туга- 
ракларида булса), сифатли, харакатланадиган, ишончли 
хилиб ясалишига эришиш керак.
Тугарак аъзолари 1 босхични (1-2 йилни) угаб бул- 
ганларидан кейин, уларнинг яхши, аъло сифатли хилиб 
ясаган буюмларидан тугаракда, тугараклараро, мактаб- 
лараро, туманлараро, вилоятлараро, мамлакатимиз
1) наххошлик;
2 ) ганчкорлик;
3) заргарлик;
4) ёгоч уймакорлиги;
5) металл уймакорлиги;
6) каштачилик;
7) кунчилик;
8) пазандачилик;
9) ёгочларни куйдириб ишлаш;
10) кулолчилик
1) косибчилик;
2) махсидузлик;
3) сангтарошлик;
4) рихтагарлик;
5) мийнагарлик;
6) пичокчилик;
7) анжомсозлик;
8) хулфсозлик;
9) мисгарлик;
10) йигнасозлик каби.
28


мнщёсида ва хорижий давлатларда (халкдро) буладиган 
кургазмаларда катнашишлари учун намуналар тан- 
лашлари ва курик-танловлар ташкил этишлари лозим.
Халк миллий хунармандчилиги соуаларидан ташкил 
этиладиган тугарак катнашчилари куйидаги умумий ва 
махсус билим, куникма ва малакаларга эга булишлари 
зарур:
1. Турли хил хом ашёларни танлай олиши, хиллари- 
ни ажрата олиши, турли тайёргарлик боскдчларида х,ар 
хил машгулотларни бажара олиши.
2. Чизмачилик асбобларини ишлата олиши, улчаш, 
режалаш, улчамлар куйиш, асбобларни тузатишни би- 
лиши.
3. Турли уймакорлик асбобларини ишлата олиши. 
Уларни ишга тайёрлаш, тузатиш ва угкирлашни билиши.
4. Турли елимларни тайёрлай олиши. Уларни уйма- 
корликда куллаши ва деталларни бириктиришни билиши.
5. Турли андозалар, ахта (улги) тайёрлай олиши ва 
уларни самарали амалиётга куллай олиши.
6. Рандалаш, уйиш, тешиш, арралаш ишларини бажа- 
рилиши. Ушбу маштулотлардаги асбоблар билан ишлай 
олиши, уларни тузатиши ва ишга тайёрлашни билиш и.
7. Турли хилдаги асбоб ва ускуналар билан ишлай 
олиши.
8. Х,ар хил нацшлар элементларини чизиш ва ясай 
олиши, элементлардан накщлар, мураккаб нащллардан 
эса, соддарок; композициялар ярата олиши.
9. Хом ашёни ишга тайёрлаши, уйиши, бажарилган 
нащпга ва ткрига мос келадиган пардоз турини олиши, 
пардозлаш хусусиятларини ажрата олиши х,амда амал- 
да бажара олиши.
10. Рангларни уз урнида куллаш ва тайёрлай олиши, 
улардан фойдаланиши, ранглаш асбобларини ишла- 
тишни билиши.
11. Турли буюмларни тайёрлашда бириктириш, 
ажратиш, й}шиш, тузатиш, пардозлаш, ялтиратишни 
бажара олиши.
29


Тугарак рах,бари - укитувчи-мураббий ёки уста туга- 
ракларда укувчиларнинг ижодий фаолиятларйни таш- 
кил этишлари учун куйидаги педагогик омилларга эъ- 
тиборни каратишлари лозим:
1. Тугарак ишлари ва дастурларини тузишда, мавзу- 
ларни танлашда укувчиларнинг кизикиши, мойилли- 
клари, хаёт тажрибаси хдмда билим, куникма, малака- 
ларининг ривожланганлик даражаларини хисобга олган 
х,олда, уларга янги билимлар бериб бориш;
2. Тугараклардаги (учала гурухда) болалар бажара- 
диган тошпирикдарни танлашда уларнинг ёш, рух,ий, 
Узига хос, жисмоний, акдий, шахсий хусусиятларини 
х,исобга олиш.
Тадкикот йуналишлари буйича педагогик тажри- 
ба-синов ишлари укув-гарбиявий тадбир шаклларидан 
х,исобланган тугарак машгулотлари жараёнида олиб бо- 
рилди. Сариосиё туманидаги 4-сон (кунчилик сох,аси, 
22 нафар), Уйчи туманидаги 7-сон (косибчилик сох,аси, 
28 нафар), Олмазор туманидаги 28-сон (мах,сидузлик 
сох;аси, 48 нафар) умумтаълим мактабларида тажри- 
ба-синов ишлари олиб борилди. Унда, жами 98 нафар 
укувчи (угил бола)лар инггирок этишди.
Куйида, Сариосиё туманидаги 4-сон умумий урта 
таълим мактабида утказилган тугарак машгулоти куза- 
тилди. Унда технология таълими ва касбга йуналтириш 
фани мураббийси Сайфулло Рах,моновнинг 2-гурух, ту­
гарак катнанГчиларига халк миллий хунармандчилиги 
сох;аларидан бири, кунчилик мисолида тугарак машгу- 
лотининг бажарилиш технологияси куриб чикилади 
(угган мавзуларда кунчилик тугрисида маълумотлар 
берилган):
1. Кунчиликда зарур буладиган курилмалар, мосла- 
малар, хом ашёлар ва асбоб-ускуналар.
2. Терига дастлабки иншов бериш.
3. Терига асосий ишлов бериш.
4. Тери ва чарм билан ишлайдиган миллий хунар- 
мандчилик турларини билиш.
30


Ушбу тугарак машгулотида укувчиларнинг мустакил 
уцишлари, изланишлари хамда утган мавзуларни уз- 
лаштиришлари кандай даражада эканлиги аникданди. 
Ушбу аникданиш, “Акдий хужум”, “Муаммоли таълим” 
услубларига асосан утказилди. Машгулот семинар-сух- 
бат тарзида олиб борилди.
Машгулот мавзуси: Кунчиликда ишлатиладиган 
асбоб-ускуна ва хом ашёлар.
Тугарак рахбари: ушбу мактабнинг технология таъ- 
лими ва касбга йуналтириш фани укитувчиси Сайфулло 
Рахмонов.
Тугарак катнашчилари: 22 нафар (угил бола).
Мутахассислик йуналиши - кунчилик.
Машгулот тури: семинар-сухбат ва мустакил ишла­
ри баёни.
Машгулотнинг максадлари:
а) тарбиявий - тугарак кдтнашчиларида халк миллий 
хунармандчилиги сохалари буйича тери ва чармлар би- 
лан ишлаш касблари: косибчилик, махсидузлик, кунчи­
лик, чармгарлик кабиларга кизикишларини уйготиш ва 
тарбиялаш. Халк миллий хунармандлари, кунчилари 
фаолияти билан таништириш ва уларга хурмат фазилат- 
ларини шакллантириш;
б) таълимий - тугарак кдгаашчиларининг турли тери 
ва чармларни тайёрлаш, уларнинг хусусияти, ахамияти 
тугрисидаги янги билимлар бериш хамда тушунча ва 
тасаввурларини кенгайтириш;
в) ривожлантирувчи - халк миллий хунармандчили- 
гининг терига ишлов бериш сохалари буйича тугарак 
катнашчиларининг мавжуд билим ва тасаввурларини 
кенгайтириш хамда куникма ва малакаларни ривожлан- 
тириш.
Машгулотнинг жихозланиши: Узбекистон Респуб- 
ликаси вилоятлари ва туманлари хариталари, корамол, 
эчки, куй териларнинг намуналари, чармлар, уларнинг 
уриндошлари (сунъий чармлар) парчалари, тери ва 
чармдан тайёрланган буюмлар, уй-рузгор жихозлари, 
расмлар ва уларнинг асл нусхалари.
31


Шунингдек, дуйида кунчиликда ишлатиладиган ай- 
рим асбоб-ускуналар мисол таридасида келтирилади:
Кунчилик расмлари, чизмалари, сангноп, дозой, нов, 
тандир, пешкор, пичод (асли), ип, тери, урод, ранда 
(асли), шолча (асли), челак (асли), супурги (асли), та- 
ёдча, шолчуп, ош тузи, галвир, датид, сузма ёки айрон, 
гил тупрод, одак, чарви ёки думба ёги ва бошдалар.
Тугарак рад бар и С.Радмонов: Утган машгулотлар- 
да дадимий дунармандчилик турларидан дисобланган 
кунчилик ва косибчилик тугрисида турли маълумотлар 
(йигиб) билиб келиш, 5фганиш топширилган эди. Ким 
шу мавзуга оид данада китобларни удиб келди ёки ту- 
мандаги, мактаб дудудидаги дассоблар, тери ошловчи- 
лар билан судбатлашди ва дандай маълумотлар (йигди) 
билди?
Удувчиси А. Усмонов: Мен дишлогимиздаги кекса 
тери тайёрловчи Шокир ота Адмедов билан судбатлаш- 
дим дамда Узбекистан таридига оид баъзи китобларни 
удиб, кунчиликда ишлатиладиган дом ашёлар тугриси­
да маълумотлар тупладим. Бувим Норгул Жураева хо- 
надонида терига ишлов бериш учун дуйидаги дом ашё­
лар, кимёвий моддалар кераклигининг гуводи булдим:
1. Туз - ош тузи (натрий хлорид NaCl) од рангли 
кристалл долатидаги модда.
2. Кдтид - сутнинг “ачиши” натижасида досил була- 
диган од рангли дуюд ва дуюлувчан ва узига узига хос 
озгина хиди бор.
3. Сузма - даттидни дувида дайта ишлаш ёки датид 
од буз халтага солиниб, унинг зардоби чидарилади, 
халтада доладиган дисми эса, сузма дейилади. датидни 
дувида да йта ишлаб, яъни механик усул ордали унинг 
даймоги олинади.
4. Гил - сарид рангли тупрод булиб, сувда дорилган- 
да жуда ёпишдод масса досил дилади. У ернинг паст- 
ки датламларидан олинади. Унумсиз тупрод таркибида 
алюминий (А1), кремний (Si) моддалари купрод учрайди.
5. Терон - тог усимлиги булиб, кузда пишади, уриб
олинади ва салдин жойда дуритилади, сунгра келичада 
майдалаб туюлади. 
,
32


6. Охдк - харсанг шаклидаги тошлар юдори тем- 
пературада диздириб майдаланади, у ок кукун рангда 
булади, сунгра сувда сундирилади. Кейин, у териларни 
ошлашда ишлатилади.
7. Чарви - дорамол, эчки, туя ва дуйларнинг ички ёги 
булиб, улар дассоб томонидан суйилиб, ёги олинади.
Удитувчи Шукурулло Боборадимов: кунчиликда те­
риларни ийлаш, ошлаш жараёнининг бориши тугриси­
да ким данада маълумотлар туплади?
Удувчи, Нодир Жураев: катта бувим билан судбат- 
лашиб, уйимизда суйиладиган дуй ва эчкиларнинг те- 
рисини дуйидаги усулда дулда ошланганлигини билиб 
келдим. Рухсат берсаларингиз, бувимнинг териларни 
ошлаш усулини баён дилсам:
Дастлаб, пичод ёрдамида суйилган дайвоннинг те- 
риси, уз гунггидан ажратиб олинади. Сунгра. Ажратиб 
олинган тери ерга тушалиб чап ёки унг томонига зич 
долатда далин туз сепилади ва сепилмай долган (ярим) 
дисми туз сепилган томонга дайрилиб (ёпилиб) дуйи- 
лади. Ушбу тузланган терининг юза дисми ёпилади 
ва ураб дуйилади. Шу долатда ушбу тери довлининг 
салдин жойида 2-3 кун садланади. Уч кундан кейин 
тери дайта ёзилиб, сепилган туз устидан датид ёки суз­
ма (чакки) суртилади ва у яна дайрилиб ёпиб дуйилади.
Тери шу долатда 5-6 кун садланади ва махсус тайёр- 
ланган сувли ура (чудур)ларга ташланиб, икки томони 
дам дул билан ювилади. Ушбу жараён теридаги туз ва 
сузмалар тамом бшлгунга дадар бажарилади. Терини 
дуритиш учунбир дафта давомида пахол (дуруд ут-да- 
шаклар) устига, соя-салдин жойга ёзиб дуйилади. Шун- 
дан сунг, тери ийланган дисобланади ва уни бемалол 
бозорга олиб бориб сотиш мумкин.
Хоналарга тушаладиган пустак буюмни тайёрлаш 
учун эса, ийланган терига яна ишлов бериши давом эт- 
тириш керак. Ийланган терини юмшатиш учун чап то­
монига чарви ёки мол ёгини икки-уч (сидра) маротаба 
суртилади ва дул билан эзиб пишитилади. Бу жараён 
терига ё глар бутунлай сингиб кетгунча давом эттири-
33


лада. Бундай ишлов берилган терилар, бир-икки кун 
давомида очих хавода сакданади уни пустак (тушаш 
буюми) ёки пустин, яъни иссих устки кийим сифатида 
ишлатиш мумкин.
Тугарак рахбари: - Саволлар борми?
Муродалла: - Менда савол бор. Нима учун терн туз- 
лангач, у 

Download 1.95 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling