Узбекистон республикаси халк таълими вазирлиги у. Файзиева, Д. Назарова, Ф. Цодирова


Download 7.62 Mb.
Pdf ko'rish
bet25/143
Sana30.10.2023
Hajmi7.62 Mb.
#1734276
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   143
у р г а н и ш л а р  
билан боглик равишда ривожланиб келмокда.
Кулок инсоннинг ташки мух,ит билан алока килишида 
восита буладиган сезги аъзолари (органи)дан биридир.
Эшитиш 
органининг 
вазифаси 
товушларни 
баланд, 
юкори, ёкимли, ёкимсиз ва х к.ларга ажратишдан иборат.
Товуш мухитнинг тебранишли харакати. Юкори товуш 
жисмнинг тебраниш тезлигини аниклаш билан улчанади ва у 
«Гц» (герц) билан белгиланади.
Мухит - хаво, сув, тупрок ва х.к.
65


Товуш манбаи - тебранувчи тана, яъни камертон, овоз 
пайчалари. Товуш тулкинининг ёйилиши 0° хавода 333 м.сек., 
сувда 1450 м.сек.га тенг.
Товуш амплитудаси бу - тебраниш кучи, силкиниш даври 
ва туда тебраниш даври. Товуш частотаси эса -товуш нинг 1 сек. 
тебраниш сони.
Тебранишлар характери (тавсифи)га кура товушлар 2 
гурухга булинади:
1. Тон - овоз - садо.
2. Шовкин.
Агар тебранишлар ритмик булса, яъни аник муддатдан 
сунг бир хил товуш тулкинлари фазаси такрорланса, бу 
мусикавий тон - овоз - садо хисоблапади. Тоннинг оддий тури
- гармоник тебраниш, яъни соф тон - овоз хисобланади.
Товуш 3 асосий хусусият, яъни кучи, баландлиги ва 
тембрига эга.
Товуш кучи амплитудага боглик. Канчалик амплитуда
яъни тебраниш кучли силкиниш асосида булса, товуш шунча 
кучли булади. Аксинча булса-кучсиз булади. Товуш кучи «Дб.» 
(децибел) билан белгиланади.
Товуш баландлиги - манбанинг тебраниш частотасига 
боглик булиб, у 1 сек.да тула тебраниш сони билан улчанади.
Секундига 200-300гача тебранишлар «паст», яъни кучсиз
2000 дан юкориси «кучли» деб юритилади.
Тембр - товуш безаги. У оркали турли манбалардан 
чикаётган бир хил баландлик ва кучдаги товушлар фаркланади.
Инсон 16 дан то 20000 Гц.гача булган товушни кабул кила 
олади. У 16 Гц.дан паст (инфратовуш) ва 20000Гц.дан юкори 
булган тебранишли товушларни кабул кила олмайди.
Инсон кулогининг товушларни энг сезувчанлик чегараси 
1000-4000 Гц.гачадир.
Товушнинг йуналишини аниклаш кобилияти «отоптика», 
яъни иккала кулокнинг эшитиш кобилиятига боглик. Бир 
кулоги эшитмайдиган кишида ушбу фаолият бузилади. Шу 
сабабли у товуш чиккан жойни аниклаш учун сог кулоги билан 
турли томонга айланишга мажбур булади. Соглом кишилар эса 
товуш чиккан жойни осонлик билан топадилар.
66


Эшитув вазифасининг амалга ошишида товуш утказиш ва 
товушни идрок (кабул) килиш жараёни кузатилади.
Товушлар кулокка хаво оркали, шунингдек, бошка йул 
билан утиши мумкин. Бош суяклари оркали товуш идроки 
«суяк утказувчанлиги» деб юритилади. Айникса, баланд 
товушлар бош суяклари оркали утади.
Эшитиш 
нуксонини 
таснифлаш 
(синфлаштириш) 
эшитишида муаммолари булган болалар таълим тарбиясини 
тугри ташкил килишга хизмат килади.
Эшитиш нуксонини таснифлаш (синфлаштириш) икки 
турдан, яъни тиббий тасниф ва педагогик таснифдан иборат.
Тиббий тасниф (Л.В. Нейман буйича).
Карлар:
I гурух - Энг паст частоталарни кабул килиш (125-250 Гц.);
II гурух- 500 Гцгача частоталарни кабул килиш;
III гурух- паст ва урта частоталарни кабул килиш (1000 
Г цгача)
IV гурух- 2000 Гцгача частоталарни кабул килиш.
Заиф эшитувчилар:
1-даража. Эшитишни 50 Дб.гача йукотиш. Бундай бола 
1м.дан ортик масофадаги нуткни фарклайди.
2-даража. Эшитишни 50-70 Дб.гача йукотиш. Бундай бола 
1м.гача масофадаги нуткни фарк килади.
3-даража. Эшитишни 70 Дб.дан юкори йукотиш. Бундай 
бола кулок олдида ва кулок супрасига айтилган нуткни хам 
фарклаши кийин.

Download 7.62 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   143




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling