Узбекистон республикаси халк таълими вазирлиги у. Файзиева, Д. Назарова, Ф. Цодирова


Эшитишида муаммолари булган болаларнинг


Download 7.62 Mb.
Pdf ko'rish
bet22/143
Sana30.10.2023
Hajmi7.62 Mb.
#1734276
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   143
Эшитишида муаммолари булган болаларнинг 
табацаланиши 
Эшитишида муаммолари булган болаларнинг педаго­
гик таснифи.
Замонавий махсус таълим муассасаларининг табакалаш- 
тирилган х,олда ташкил этилиши, шунингдек, улардаги таълим- 
тарбия мазмунини белгилашда асосий омил булиб P.M. Боскис- 
нинг эшитишида муаммолари булган болалар педагогик таснифи 
(1963Й.) хизмат килади. У буюк физиолог олим И.П. Павловнинг 
«Анализаторлар фаолиятининг бирлиги» хамда Л.С. Виготский- 
нинг психологик таълимотларига таяниш, шунингдек, эшитиш 
ва нуткнинг узаро 
алокадорликда ривожланишини 
кенг 
урганиш натижасида эшитишида муаммолари булган болалар 
ривожланишларидаги узига хосликларни келтириб чикарувчи 
катор холатларга асосланган педагогик таснифни ишлаб чикди.
1. Еш боладаги эшитиш анализатори фаолиятининг 
бузилиши катта ёшдагиларнинг нуксонларидан фаркли равишда 
намоён булади. Катталарда нуксон пайдо булгунга кадар нутк, 
мантикий тафаккур ва шахсий хислатлар шаклланган булади. 
Илк 
ёшда 
орттирилган 
нуксон 
эса 
боланинг 
меъёрда 
ривожланишига тускинлик килади.
2. Эшитишида муаммолари булган болаларнинг узига хос 
ривожланишларини тугри тушуниш учун ушбу холатда нуткни 
мустакил эгаллай олиш имкониятини, яъни эшитиш ва 
нуткнинг узаро тобелигини инобатга олиш катта ахамиятга эга. 
Бир томондан, эшитишнинг бузилиши нуткнинг меъёрида ри­
вожланишига тускинлик килса, иккинчи томондан эшитишнинг 
меъёрдаги фаолияти боланинг нуткий ривожланиш даражасига 
боглик. Боланинг нуткий даражаси канча юкори булса, эшитиш 
колдигидан фойдаланиш имкони хам шунча юкори булади. Тил, 
унинг лугат захираси ва грамматик тузумини инсон канча яхши 
эгаллаган булса, унинг эшитишдан фойдаланиш тажрибаси шу 
даражада куп булади. Нуткий мулокот тажрибасига эга булган 
болалар таниш булган суз ва жумлаларни маъносига кура 
тушуна олишлари сабабли мурожаат этилган нуткни яхширок 
идрок этиш имкониятига эгалар. Нуткий ривожланишлари 
яхширок булган болалар яхши эшитувчи сифатида таасуроот
61


колдиришлари мумкин. Уз навбатида, боланинг эшитиш 
колдиги канча яхши сакланган булса, унда атрофдагилар 
нуткига таклид килиши асосида мустакил равишда нуткни 
эгаллаб бориш имконияти хам шунча юкори булади.
3. Эшитиш колдигидан нуткни эгаллаш учун фойдаланиш 
имконияти боланинг эшитиш нуксонини бахолаш мезони 
хисобланади.
Шунинг учун хам эшитиши тотал (тулик) йуколган болалар 
билан эшитиши кисман бузилган болаларни чегаралашда айнан 
эшитиш ва нуткий ривожланиш омиллари хисобга олинади.
Карлик -  эшитишнинг тургун йуколиши булиб, унда 
мустакил холда нуткни эгаллаш, хаттоки кулокка якин булган 
масофада булган нуткни аник идрок этиш имконияти булмайди. 
Тотал (тулик) карлик жуда кам учрайди. Купинча карликда баланд 
нонуткий товушлар, кулок суирасига якин масофадаги баъзи 
нуткий товушларни идрок этиш даражасида булган эшитиш 
колдиклари сакланиб колади. Аудиометр текшируви эшитишнинг 
80 дБ.дан юкори даражада йуколганлигини курсатади.

Download 7.62 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   143




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling