Узбекистон республикаси халк таълими вазирлиги у. Файзиева, Д. Назарова, Ф. Цодирова


Download 7.62 Mb.
Pdf ko'rish
bet24/143
Sana30.10.2023
Hajmi7.62 Mb.
#1734276
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   143
Эшитиш нуксонининг таснифи.
Педагогик тасниф. Эшитишида нуксони булган бола­
ларни укитиш амалисти шуни курсатадики, эшитишида нук­
сони булган хар хил гурухдаги болаларни биргаликда укитиш 
яхши натижалар бермайди.
63


Эшитишида нуксони булган болаларнинг дифференциал 
илмий тадкикот инситутлари ходимлари, Россиянинг катор 
махсус мактаб-интернатлари ишларида уРгана бошладилар. 
Ушбу мактаб укувчиларини урганиш, шуни курсатдики, бу 
мактабларда укитиш ишлари асосан бирламчи нуксони хисобга 
олинган холдагина олиб борилар экан.
Тадкикот шуни курсатдики, ушбу тоифа болаларининг ри­
вожланишида факатгина бирламчи нуксоннинг холати асосий роль 
уйнамайди, балки катор омиллар мухим булиб майдонга чикади.
Биринчи таснифлаш 16-асрларга тугри келади. Ундан 
Италия олими Д.Кардано 3 гурух карларни ажратган, карлик- 
нинг вужудга келиш вактига богликлиги ва нуткий ривожланиш 
даражасига асосланган:
1. Тугма карлар;
2. Эрта кар булганлар (нутки ривожлангунга кадар):
3. Кеч кар булганлар (нутки сакланиб колганлар).
18-асрда француз педагоги Р.А. Сикар эшитиш нуксони 
хар хил булган болаларни гурухларга булишни ва уларни булак 
холда укитишни таклиф килган.
19-асрнинг биринчи ярмида рус сурдопедагогика В.И. 
Флери кар ва заиф эшитувчи укувчиларни, кеч кар булиб кол- 
ганларни ва заиф эшитувчини булак холда укитиш кераклигини 
таклиф килган.
Париждаги кар ва заиф эшитувчи укувчилар инситути 
врачи Ж.Итар беш гурух карларни, уларнинг товушлари ва 
нуткларни эшитишига караб ажратган:
1. Ю кори нутк ва товушларни кулогининг якинида эши- 
тувчилар;
2. Унли ва ундошларни ажратувчилар;
3. Айрим унли ва ундошларни ажратувчилар;
4. Нуткларни эшитмайдиган лекин баланд товушларни 
эшитувчилар;
5. Умуман эшитишида нуксони булганлар.
Бирок, кар болаларнинг дифференциацияси, факат турли 
даражадаги эшитиш кобилиятини йукотганларни укитиш билан 
ижобий натижалар бермади.
64


19-аср иккинчи ярмида Петербургдаги кар ва заиф эш и­
тувчи укувчилар билим юртида Я.Т.Спешнев иккита булинма 
тузди:
- турли хилдаги нуткларга эга булган кар болалар учун;
- имо-ишора асосида мулокот килувчилар учун. Я.Т.Спешнев 
томонидан эшитишида нуксони булган болалар нутк савиясини 
яхшилаш буйича дифференцияланади, асосий нуксон даражаси 
хисобга олинмайди, бундай хол эса уларни укитиш мобайнида 
керакли самара бермади. Эшитиш кобилияти жуда нуксонли 
булган болаларнинг юкори узлаштирувчанликлари бошка 
томондан эшитиш кобилияти сакланган болаларнинг нуксонли 
булган узлаштирувчанликлари кузатилади. Бундай хол эса 
укитувчилар 
томонидан 
укувчиларни 
интеллекти 
буйича 
ажратиб укитишга мажбур килади.
Кейинчалик эшитишида нуксони булган болаларнинг 
таснифини илмий тушунтириш зарурати вужудга келди.
J1.B. Нейман болалик даврида эшитиш кобилиятининг 
бузилишини уРганиш ва тавсифини яратиш тарихида уч 
боскични белгилайди:
1. Кар, заиф эшитувчи болалар эшитиш кобилиятини 
текширишни 
тизимлаштириш 
ва 
бошлангич 
амалиётда 
эшитишни текширувчи улчагич ускунасини куллаш - камертон 
тупламидан фойдаланишни амалиётда куллаш;
2. Камертондан аудиометргача булган давр;
3. Яъни, хозирги талабга жавоб берадиган амалиётга ки- 
ритилган аудиометр.
Эшитиш нуксонини ташхислаш эшитиш жараёни меха- 
низмида содир буладиган турли бузилишларни 

Download 7.62 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   143




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling